Bệnh cầu trùng ở heo con

Cầu trùng là một bệnh phổ biến trên gia súc, gia cầm, đặc biệt bệnh xảy ra trên heo con gây thiệt hại kinh tế khá nghiêm trọng. Chẩn đoán chính xác giúp người nuôi chủ động được quy trình kiểm soát bệnh ngay từ đầu.

Chuồng trại sạch sẽ giúp hạn chế  bệnh cầu trùng ở heo con. Ảnh: Dương Thảo

Tác nhân gây bệnh

Bệnh cầu trùng do nguyên sinh động vật Isospora suis, thuộc nhóm Protozoa nội bào gây ra. Cầu trùng Isospora suis có đường kính 20 micromet, được gọi là noãn nang. Bệnh thường xảy ra ở lơn con dưới 3 tháng tuổi, nhưng phổ biến nhất ở heo 5 - 21 ngày tuổi. Chúng ký sinh trong cơ thể heo và phát triển ở niêm mạc ruột non tạo thành những kén hợp tử nhỏ. Sau đó các kén này được thải ra môi trường ngoài, khi gặp điều kiện thích hợp chúng sẽ phát triển thành bào tử trùng tạo nên các kén bào tử. Khi heo ăn phải các kén bào tử này chúng sẽ được phóng thích và đi đến các tế bào ruột non sinh sản và phá hủy ruột của heo trong vòng 12 - 24h ở nhiệt độ 20 - 350C, làm cho heo bị tiêu chảy. Isospora suis là một trong những nguyên nhân gây nên bệnh tiêu chảy ở heo con. Bệnh xảy ra phổ biến trên khắp thế giới, tại Việt Nam bệnh có tỷ lệ nhiễm là 20 - 50% tại các trại chăn nuôi, nơi nuôi heo với mật độ cao và điều kiện vệ sinh kém.

Triệu chứng

Cầu trùng thường gây bệnh cho heo 5 - 21 ngày tuổi. Heo bệnh thường hay nằm, uể oải, kém ăn.  Biểu hiện chính của heo bệnh thường là tiêu chảy, trong giai đoạn đầu heo bị tiêu chảy phân màu trắng sữa, rồi chuyển sang vàng, xám sền sệt, xanh lá cây, thậm chí chảy cả máu, hay chuyển sang lỏng hơn tùy thuộc vào mầm bệnh kế phát và mức độ trầm trọng của bệnh. Trên thân heo con dính đầy phân lỏng, ẩm ướt và có mùi khó chịu. Khi heo bị tổn thương đường ruột, chúng sẽ mất khả năng tiêu hóa làm cho heo bị nôn ra sữa. Từ đó, làm cho heo bị mất nước, lông xù. Tỷ lệ chết của bệnh cầu trùng thường thấp, nhưng trong trường hợp cấp tính thì tỷ lệ chết có thể lên cao. Bệnh do Isospora suis tạo điều kiện cho các vi trùng, virus xâm nhập như: Rotavirus, E.coli… phát triển gây nên bệnh trầm trọng và tỷ lệ chết cao hơn lên tới 20 - 30%. Bệnh cầu trùng phá hủy nhung mao niêm mạc ruột của heo con, làm chúng hấp thu dinh dưỡng kém, năng suất giảm 20% cả đàn khi xuất chuồng. Điều trị bằng kháng sinh không mang lại hiệu quả.

Bệnh tích

Khi tiến hành mổ khám, bệnh tích rõ nhất của bệnh thể hiện ở ruột non. Khi heo mắc bệnh ở mức độ nhẹ, các kén bào tử chưa gây nhiều tổn thương cho cơ thể, ruột có biểu hiện sưng phồng và hơi cương lên; đôi khi còn thấy xuất hiện máu đông tại niêm mạc ruột. Trong trường hợp này, cơ thể của heo con có khả năng tiêu diệt mầm bệnh nhờ khả năng miễn dịch tự nhiên. Nếu heo mắc bệnh nặng, bị nhiễm trùng một lượng lớn kén bào tử, ruột sẽ bị viêm tràn lan kèm theo fibrin và hoại tử ruột. Đối với những con heo nhiễm bệnh nặng nhưng có khả năng sống sót, khi mô khám thấy phần ruột và niêm mạc ruột bị teo lại, tế bào niêm mạc ruột bị hư hại, làm cho heo chậm lớn, còi cọc.

Phòng bệnh

Vệ sinh chuồng trại là một yếu tố quan trọng trong toàn bộ quá trình nuôi và kiểm soát bệnh cầu trùng. Để kiểm soát bệnh hiệu quả phải áp dụng nhiều biện pháp đồng bộ như dọn sạch phân, cọ rửa sạch sẽ chuồng trại hàng ngày; không cho heo con tiếp xúc với phân và các chất độn chuồng để tránh nguy cơ tiếp xúc với mầm bệnh; không để nền chuồng ẩm ướt; khử trùng, làm sạch các mầm bệnh tự do trong trại bằng cách định kỳ thực hiện tiêu độc khử trùng chuồng trại, dụng cụ chăn nuôi bằng các loại thuốc sát trùng; nguồn nước, nước uống phải cung cấp đủ, sạch, không bị nhiễm bẩn và đạt chuẩn theo quy định tiêu chuẩn; Mật độ nuôi cũng là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến năng suất và sức đề kháng của vật nuôi. Khi nuôi với mật độ cao, diện tích quá chật hẹp sẽ làm chuồng trại kém thông thoáng, dễ phát sinh dịch bệnh, do đó mật độ nuôi phải thỏa quy định mật độ, diện tích cho vật nuôi tối thiểu để đảm bảo sự sinh trưởng của heo đạt hiệu quả tối ưu; có biện pháp xử lý chất thải như xây Biogas,… để tránh gây ô nhiễm môi trường làm ảnh hưởng đến sức khỏe vật nuôi và cộng đồng; đảm bảo chế độ dinh dưỡng hợp lý và bổ sung các loại men vi sinh, các chất điện giải giúp tăng sức đề kháng ở heo nuôi; quản lý, nuôi dưỡng thích hợp sẽ làm tăng sức chống chịu đề kháng, tránh bớt stress và giảm khả năng lan truyền dịch bệnh, giúp ích cho công tác vệ sinh, bảo vệ sức khỏe đàn heo từ đó sẽ nâng cao hiệu quả kinh tế chăn nuôi.

Trị bệnh

Theo khuyến cáo của các nhà nghiên cứu, thuốc đặc hiệu để điều trị bệnh cầu trùng ở heo con hiện nay là Toltrazuril với khả năng có thể tiêu diệt tất cả các giai đoạn của mầm bệnh trong đường ruột. Để phòng bệnh, tiến hành cho heo con 3 - 5 ngày tuổi uống Toltrazuril với lượng 0,5 ml/con, giúp heo con an toàn đối với bệnh cầu trùng trong suốt thời gian nuôi. Để trị bệnh, Toltrazuril thường được sử dụng với liều 1 ml/2,5 kg thể trọng, dùng một lần duy nhất bằng cách phun vào miệng của heo con. Đồng thời, cần kết hợp với các thuốc bổ trợ khác để giúp heo có thể nhanh chóng phục hồi như Vitamin K, B.Complex, điện giải, men tiêu hóa… và cung cấp đủ lượng nước cho heo. Để việc trị bệnh cho heo đạt kết quả tối ưu nhất, người nuôi cần tập trung vào việc phòng bệnh tổng hợp đồng bộ cho toàn bộ heo nuôi và toàn thể trang trại. Thực hiện các phương pháp an toàn sinh học, tiêm phòng vaccine cho heo con cũng là yếu tố đảm bảo cho việc phòng, trị bệnh cầu trùng mang lại hiệu quả.

>> Xác định rõ triệu chứng và bệnh tích do Isospora suis gây ra là giải pháp tốt nhất để chẩn đoán chính xác bệnh và các phương pháp điều trị thích hợp. Từ đó, hạn chế được những thiệt hại có thể xảy ra trong trại chăn nuôi heo.