Bệnh Lem Lép Hạt Lúa

Triệu chứng chung: Trên vỏ trấu của hạt lúa có những vết lốm đốm mầu nâu, nâu đen… làm cho hạt lúa bị lửng hoặc lép hoàn toàn.

Bệnh xuất hiện và gây hại khá phổ biến ở tất cả các vùng trồng lúa của nước ta. Đặc biệt là ở những vụ lúa được gieo trồng và có thời gian trỗ chín rơi vào mùa mưa như vụ hè thu, thu đông, vụ mùa…

Theo các nhà chuyên môn, thì bệnh do nhiều nguyên nhân như: vi khuẩn, nhện gié, bọ xít hôi chích hút…, nhưng chủ yếu vẫn là do một số loài nấm như: Alternaria padwickii, Helminthosporium oryzae, Nigrospora oryzae, Bipolaris oryzae, Fusarium moniliforme, Curvularia lunata, Pyricularia oryzae, Microdochium oryzae, Saroladium oryzae, Septoria sp., Tilletia barclayana, Ustilagonoides virens… Những nấm này không chỉ gây bệnh cho hạt lúa trên đồng ruộng, mà còn tồn tại trên vỏ trấu để tiếp tục gây hại cho hạt lúa sau khi thu hoạch ở giai đoạn hạt lúa còn ẩm chưa kịp phơi khô để đưa vào kho tồn trữ.

Bệnh làm giảm năng suất, sản lượng và đặc biệt là giảm phẩm chất của hạt gạo, gây thất thu rất lớn cho bà con nông dân. Nếu dùng làm giống thì chất lượng của hạt giống kém, đây cũng là nguồn bệnh ban đầu gây hại cho lúa ở vụ sau.

Bệnh phát sinh, phát triển và gây hại từ khi cây lúa trỗ bông trở đi, thời kỳ dễ nhiễm bệnh nhất là giai đoạn trỗ-ngậm sữa. Nếu nấm bệnh tấn công sớm, lại gặp thời tiết thuận lợi, thì tỷ lệ hạt lép lửng sẽ rất cao, có khi lên đến 50%.

Ở giai đoạn trỗ chín, nếu thời gặp mưa nhiều và kéo dài… thì bệnh sẽ phát sinh và gây hại mạnh. Trên đất bị nhiễm phèn, nhiễm mặn, đất nghèo dinh dưỡng, khô cằn… cây lúa sinh trưởng kém, sẽ dễ bị các nấm Helminthosporium oryzae, Curvularia lunata… gây hại trên lá, sau đó tấn công lên hạt, sẽ làm cho hạt lúa bị lem lép nhiều. Những ruộng có nhiều cỏ dại, những ruộng bị bệnh đạo ôn cổ bông, bệnh đốm vằn, bệnh vàng lá chín sớm, bọ xít hôi… cũng sẽ là những ruộng bị bệnh lem lép nặng.

Muốn hạn chế tác hại của bệnh, bà con phải áp dụng kết hợp nhiều biện pháp một cách hợp lý. Sau đây là một số biện pháp chính:

- Không lấy lúa ở những ruộng đã bị bệnh gây hại nhiều để làm giống. Trước khi ngâm ủ phải phơi thật khô, quạt thật sạch để loại bỏ hết những hạt lép lửng (là những hạt mang nhiều mầm bệnh nhất).

- Do nấm và vi khuẩn gây bệnh tồn tại ngay trên vỏ trấu, vì thế để đề phòng bệnh lây nhiễm cho vụ sau, trước khi ngâm ủ bà con phải xử lý giống bằng cách dùng một trong các loại thuốc trừ bệnh như: Vicarben 50HP; Viben-C 50BTN; Vitin New 250EC… pha nồng độ 3/1.000 ngâm giống 24-36 giờ sau đó vớt ra đãi sạch rồi đem ủ bình thường.

- Bón phân đầy đủ và cân đối giữa đạm, lân và kali, không nên để quá thừa đạm dễ bị bệnh đạo ôn, khô vằn, vàng lá chín sớm… nhưng cũng không nên để cây lúa quá thiếu đạm, thiếu dinh dưỡng dễ phát sinh bệnh đốm nâu, tiêm lửa… vì những bệnh này mà gây hại nhiều trên cây lúa ở giai đoạn đầu thì cũng sẽ gây bệnh lem lép hạt nhiều ở giai đoạn trổ chín. Để chủ động phòng ngừa bệnh lem lép trên hạt, cần phòng trừ những bệnh đã nêu trên trước khi cây lúa bước vào giai đọan trỗ chín.

- Những ruộng bị nhiễm phèn hoặc dư thừa xác hữu cơ, nên tăng cường thêm vôi và phân lân.

- Đối với những vùng thường xuyên bị bệnh gây hại nặng, những vụ có thời gian trỗ nằm trong mùa mưa (như vụ hè-thu, vụ thu-đông), những ruộng đã bị nhiều loại bệnh hại ở giai đoạn trước trỗ… nên phun xịt hai lần thuốc hóa học vào thời điểm khi lúa bắt đầu trỗ và khi lúa trỗ đều. Về thuốc có thể sử dụng một trong các loại thuốc như: Workup 9SL; Viroval 50BTN; Vicarben 50HP; Vixazol 275SC; Vitin New 250EC… (trước khi phun xịt, bà con nhớ đọc kỹ hướng dẫn về liều lượng và cách sử dụng thuốc có in sẵn trên bao bì)