Bệnh virus trên cá da trơn

Bài viết cung cấp một số thông tin về dấu hiệu bệnh lý, tác nhân gây bệnh, dịch tể học, các phương pháp thu mẫu bệnh phẩm và phương pháp chuẩn đoán bệnh virus trên cá da trơn (catfish). 

Dấu hiệu bệnh lý

Cá bệnh sẽ có một hoặc nhiều dấu hiệu dưới đây, nhưng cũng có trường hợp cá nhiễm bệnh mà không có bất kỳ dấu hiệu bệnh lý nào đặc trưng.

- Tỉ lệ chết cao ở cá hương và cá giống.

- Trướng bụng (bụng sưng lên do tích lũy các chất dịch).

- Mắt cá bị phù.

- Xuất huyết bên trong cơ.

- Xuất huyết ở phần vây.

- Hoại tử ở phần mô kẽ của ống thận.

Dấu hiệu bệnh lý của cá nheo nhiễm bệnh CCVD (Ảnh: Dr. John Plumb)

Tác nhân

Bệnh virus trên cá da trơn (Channel catfish virus disease - CCVD) gây ra do tác nhân là herpesvirus (Ictalurid herpesvirus 1).

Các loài cá có thể cảm nhiễm bệnh CCVD

- Hiện những loài cá được biết cảm nhiễm virus CCVD là: cá nheo xanh (blue catfish* - Ictaluris furcatus), cá nheo (channel catfish* - Ictaluris punctatus) và cá nheo trắng (white catfish - Ictaluris catus). (*cảm nhiễm tự nhiên; những loài cá khác cảm nhiễm trong điều kiện thí nghiệm).

- Hiện diện ở khu vực Châu Á - Thái Bình Dương.

- Điều ngạc nhiên là hiện tại chưa có báo cáo chính thức nào về bệnh do virus này ở khu vực Châu Á - Thái Bình Dương trong các chương trình quản lý dịch bệnh trên động vật thủy sản do NACA – FAO – OIE quản lý.

Dịch tể học

- Bệnh lây truyền theo phương ngang trực tiếp bởi nguồn nước hoặc từ các vật chủ mang mầm bệnh khác.

- Lây truyền theo phương dọc được cho là phổ biến. Tuy nhiên, do không tìm thấy virus trên da hay các sản phẩm sinh dục trong quá tình sinh sản nên cơ chế này không được chứng minh.

- Những ổ virus CCVD trên cá sẽ lây truyền khi tiếp xúc với cá khỏe.

- Tính nhạy cảm với virus phù thuộc vào những loài cá datrown khác nhau.

- Mặc dù cá lớn thường dễ bộc phát bệnh do CCVD, nhưng trong thực tế cá thường mắc bệnh trong khoảng dưới 1 năm tuổi, đặc biệt là giai đoạn cá dưới 4 tháng tuổi.

- Tỉ lệ cá chết cao nhất khi nhiệt độ vượt quá 27°C, nhưng tỉ lệ chết bắt đầu giảm khi nhiệtđộ giảm xuống và cá ngừng chết khi nhiệt độ đạt 18°C.

Chuẩn đoán bệnh

Hiện chưa có phương pháp “chuyên sâu” để chuẩn đoán bệnh, chủ yếu là dựa vào dấu hiệu bệnh lý. Tuy nhiên, dấu hiệu bệnh lý tổng quát nêu trên cũng thường tìm thấy trong một số bệnh khác trên cá da trơn. Vì vậy, chỉ nên tham khảo dấu hiệu bệnh chứ không thể khẳng định chính xác bệnh do CCVD dựa vào dấu hiệu bệnh lý.

Thu mẫu

Bởi vì không chắc chắn trong việc xác định bệnh dựa vào dấu hiệu tổng quát, và cũng không chắc là bệnh này có thể lây sang người hay không, bạn không nên tự mình thu mẫu cá bệnh trừ khi bạn đã qua đào tạo. Do đó, khi quan sát thấy cá có dấu hiệu bệnh lý bạn nên báo cho các trung tâm quản lý dịch bệnh động vật thủy sản để họ cho bạn lời khuyên nên làm thế nào để xử lý và thu mẫu như thế nào.