Cá ngát

Riêng ở Miền Tây Nam Việt, có rất nhiều loại cá, không sao kể hết! Nói chung thì có 2 loại: Cá Sông, còn gọi là cá nước ngọt (fresh water fish hay river fish) và Cá Đồng.

Cá Sông thì có: Cá Bông Lau, cá Mè (ngon nhất là cá Mè Vinh), cá Phèn, cá Bống (ngon nhất là cá Bống Mú), cá Lòng Tong, cá Chốt, cá Ngát, v.v… Cá Đồng thì có: Cá Lóc, cá Trê (silure), cá Rô, cá Sặc, v.v…

Bài này, người viết xin đề cập đến cá Ngát.

Trong các loại Cá Sông, cá Ngát là loại cá rất hiếm và ngon.

Đặc biệt, cá Ngát ở hang thì mới ngon tuyệt vời.

Ai có ăn qua một lần cá Ngát ở hang thì mới biết hương vị ngọt và đậm đà của nó.

Và chắc chắn là phải nhớ mãi, nhớ suốt đời.

Ở quê tôi (Vĩnh Liêm) có hai loại nước: nước ngọt và nước lợ.

Nước ngọt vào mùa khô và mưa, từ tháng 4 cho tới tháng Chạp (tức tháng 12).

Nước lợ hay lờ lợ (pha lẫn giữa 2/3 nước ngọt và 1/3 nước mặn, từ biển Ba Động xuôi theo sông Cửu Long chảy vào), từ đầu tháng Giêng cho tới cuối tháng Ba.

Dường như cá Ngát thích nghi với nước lợ hơn là nước ngọt.

Cá Ngát con (còn nhỏ) thì sống ở ngoài sông hoặc rúc vào trong những đống Chà; còn cá Ngát lớn (to) thì tìm hang trú ẩn ở bãi sông.

Tôi không biết rõ bằng cách nào mà cá Ngát đào được hang ở bãi sông.

Cái hang lớn hay nhỏ, dài hay ngắn là tuỳ thân hình và sức lực của nó.

Có một lần tôi nhìn thấy tận mắt cái hang của con cá Ngát ở bãi sông trước nhà tôi.

Hôm ấy vào khoảng tháng 6 hay tháng 7, mực nước sông Vũng Liêm rút thật sát để lòi cái bãi rộng chừng 5, 6 thước (tính từ bờ sông).

Ba tôi đã phát hiện cái hang của con cá Ngát (nằm trên mực nước ròng một tí) và theo dõi nó từ lâu nên ông kêu mấy người lực điền tới phụ bắt nó.

Miệng hang của con cá Ngát to bằng cỡ bốn bàn tay người lớn chụm lại, đường kính khoảng non 3 tấc.

Cái hang có 2 miệng, tức khi cá vào ở đầu này thì lúc ra ở đầu kia, vì cá Ngát không thể trườn thụt lùi được.

Ba tôi ra công bít một đầu miệng hang bằng cái lồng tre thật chắc, bên ngoài phủ thêm một cái vợt bằng nylon thật to để tránh trường hợp con cá Ngát tông cái lồng rồi chui đi mất.

Ba tôi bảo 2 thanh niên đứng giữ miệng hang đó.

Ở miệng hang kia, Ba tôi cùng 2 thanh niên khác dùng đồ thụt có cán bằng tre thật dài để thúc đẩy con cá Ngát trườn ra ngoài miệng hang.

Độ chừng phải mất cả tiếng đồng hồ thì con cá Ngát (có lẽ đã bị ngộp) mới chịu trườn ra miệng hang để đầu hàng vô điều kiện.

Lúc ấy, cả 5 người xúm lại bợ con cá Ngát lên bờ.

Tôi ước chừng con cá Ngát này dài khoảng 1 thước và nặng khoảng 5, 6 kí lô.

Hôm ấy, chúng tôi có một bữa cơm thật ngon miệng với cá Ngát kho tộ và cháo cá Ngát cốt dừa; còn người lớn thì có một bữa nhậu tuyệt vời với các món nhậu đậm đà và khoái khẩu như: Canh chua cá Ngát, Cá Ngát hấp gừng hành, và cà-ri cá Ngát.

Lẽ dĩ nhiên là phải có ít nhứt 1 lít rượu đế Vũng Liêm để phe đàn ông thấm giọng và đưa cay.

Sau đây, người viết xin lược sơ qua kích thước, trọng lượng, hình dạng và đặc tính của con cá Ngát.

Cá Ngát có kích thước và trọng lượng như sau:

– chiều dài: từ một gang tay (cá con) tới 1 thước tây (cá to ở trong hang).

– đường kính: từ 2 lóng tay (cá con) tới hơn 1 gang tay người lớn (cá to ở trong hang).

– cân nặng: từ 10 gram (cá con) tới 5, 6 kí lô (cá to ở trong hang).

Hình dạng (hình thù) và đặc tính của cá Ngát: hình thù giống như cá Trê trắng; có 3 ngạnh, sắc bén và cứng; thịt không dai như cá Trê trắng; thịt dẽo và dẻ hơn cá Bông lau; da xậm hơn cá Bông lau và cá Trê trắng; đuôi dẹp như cá Trê; không có vải, da trơn như cá Trê.

Dân sành điệu thường làm các món ăn và món nhậu bằng thịt cá Ngát (nếu tìm mua được cá Ngát ở trong hang thì càng qúi), như: Cháo cá Ngát cốt dừa, Cá Ngát xào lăn, Cà-ri cá Ngát, Cá Ngát hấp gừng hành, Canh chua cá Ngát, Cá Ngát kho tộ, v.v.

Ở bài khác, người viết sẽ cống hiến quý độc giả cách thức làm các món ăn và món nhậu kể trên bằng thịt cá Ngát ở trong hang (xin đọc bài “Cá Ngát: Các món ăn và món nhậu tuyệt vời” của cùng tác giả trong số báo sau).

Có đi xa khỏi Việt Nam và lưu vong ở xứ người thì ta mới thấy nhớ nhung các món ăn Miệt Vườn rất độc đáo của ta – nó vừa ngon vừa bổ khỏe, hương vị thật đậm đà, ngon miệng… Tôi đã có một lần (lần đầu tiên) ăn thịt cá Ngát cách đây gần 60 năm mà nay vẫn còn cảm thấy hương vị đậm đà ở đầu lưỡi mỗi khi nhắc tới nó! Ngon ơi là ngon! Nhớ ơi là nhớ!