Công Nghệ Tưới Tiết Kiệm Nước Giải Pháp Cho Những Vùng Khô Hạn

Với diện tích hơn 19 ngàn ha, doanh thu đạt hơn 20 ngàn đôla mỗi năm, thanh long là loại cây trồng đang mang lại nguồn thu nhập rất lớn và ổn định cho người dân, là một trong những cây trồng chủ lực và có giá trị kim ngạch xuất khẩu lớn nhất của tỉnh Bình Thuận.

Vì vậy, bà con nông dân không ngừng mở rộng diện tích trồng thanh long lên những vùng đất gò, đất rẫy, đất đồi… Tuy nhiên lại là một trong những tỉnh có khí hậu tương đối khắc nghiệt, lượng mưa ít hơn so với các tỉnh trong vùng.

Thiếu nước vào mùa khô

Huyện Bắc Bình và huyện Tuy Phong là vùng khô hạn, ít mưa nhất cả nước, lượng mưa trung bình năm chỉ khoản 600 – 700 mm. Mùa khô kéo dài từ 6-8 tháng, các sông suối cạn kiệt nguồn nước, gây ảnh hưởng không nhỏ đến nông nghiệp. Nông dân rất khó có thể trồng các loại cây ngắn ngày, chỉ trồng được các loại cây trồng chịu hạn như: thanh long, bông vải, nho, trôm, khoai mì…

Đối với cây lâu năm thì chậm sinh trưởng, ngành chăn nuôi gia súc kém phát triển vì thiếu thức ăn và nước uống. Bên cạnh đó, địa hình đồi lượn sóng và dốc, vì vậy lượng nước bốc hơi tăng, độ ẩm không khí giảm, nên tình trạng khô hạn kéo dài.

Nông dân tại 2 huyện này đang phát triển mạnh cây thanh long và các loại cây rau màu có giá trị kinh tế cao. Những loại cây này đã và đang đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển kinh tế, góp phần không nhỏ nâng cao đời sống người dân, thay đổi bộ mặt vùng nông thôn, nên được xác định là thế mạnh và chiến lược của tỉnh nhà. Tuy nhiên, nguồn nước ở đây lại không được dồi dào, vào mùa nắng lại khô hạn.

Nguồn nước trong sản xuất nông nghiệp được người dân khai thác và sử dụng chủ yếu từ các nguồn tự nhiên như: nước giếng, nước kênh, nước sông và nước ao hồ. Trữ lượng lượng nước tưới để sản xuất nông nghiệp tại một số nơi cũng là không đủ.

Bên cạnh đó, người dân tại đây lại canh tác theo kiểu truyền thống, không ứng dụng tiến bộ khoa học vào sản xuất, đặc biệt là phương pháp tưới còn lạc hậu, đa số các hộ sử dụng phương pháp tưới truyền thống là tưới bằng tay, với kỹ thuật tưới thông thường này sẽ làm tổn thất lượng nước rất lớn, gây lãng phí nước tại chính nơi khô hạn và thiếu nước.

Ông Cô Văn Dũng – Phó Trưởng phòng Kinh tế và Hạ tầng huyện Bắc Bình cho biết: “Trong những năm qua, tỉnh đã đầu tư xây dựng các hệ thống thủy lợi phục vụ phát triển kinh tế tại các huyện phía bắc như: Hệ thống thủy lợi và kênh tiếp nước hồ Cà Giây (Bắc Bình), Hồ Lòng Sông (Tuy Phong) …

Tuy nhiên, các công trình thủy lợi trên hiện chỉ phục vụ chủ yếu cho cây lúa, chưa đáp ứng được nhu cầu để phát triển cây rau, hoa màu, thanh long tại địa phương theo quy hoạch từ năm 2011-2015. Yêu cầu đặt ra là phải ứng dụng công nghệ tưới có khả năng tiết kiệm nước, đặc biệt dành cho các vùng khô hạn mới có thể giải quyết được bài toán thiếu nước”.

Giải pháp tưới tiết kiệm nước

Năm 2011, công nghệ tưới tiết kiệm nước của Viện Khoa học thủy lợi miền Nam là một giải pháp mới, mang lại hiệu quả thực sự đối với người nông dân ở những vùng đất khô hạn. Vì vậy, Trung tâm Thông tin & Ứng dụng tiến bộ khoa học công nghệ Bình Thuận đã chủ trì thực hiện dự án ứng dụng xây dựng 8 mô hình tưới tiết kiệm nước tại hai huyện trọng điểm vùng khô hạn là Bắc Bình và Tuy Phong, bao gồm: tưới phun mưa tiết kiệm nước trên cây thanh long; tưới nhỏ giọt tiết kiệm nước trên cây thanh long; tưới phun mưa tiết kiệm nước trên cây rau màu tại các vườn của hộ dân tham gia dự án. Đây là một dự án được trung ương hỗ trợ nhằm mục tiêu phát triển kinh tế xã hội ở các vùng nông thôn, miền núi.

Sau 36 tháng triển khai và qua theo dõi nhiều vụ sản xuất, đến nay, các mô hình được tiến hành nghiệm thu đều cho các kết quả tốt, có thể tiết kiệm được 30 – 50% lượng nước so với phương pháp tưới thông thường, ngoài ra còn có nhiều hiệu quả tăng cường khác giúp tăng năng suất, chất lượng cây trồng.

Hộ ông Bùi Xuân Giao ở xã Phú Lạc, huyện Tuy Phong với diện tích 5000m2 thanh long có doanh thu tăng thêm gần 65 triệu đồng/3 vụ nhờ vào áp dụng mô hình tưới phun mưa tiết kiệm mà giảm chi phí điện, nước, công tưới, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật… Còn đối với cây rau màu, phương pháp tưới tiết kiệm nước đã giúp hộ ông Lê Ngọc Thơ ở xã Phan Rí Thành, huyện Bắc Bình tăng doanh thu thêm hơn 20 triệu đồng một vụ trên diện tích 600m2.

Như vậy với chi phí ban đầu của hệ thống tưới tương đối lớn, tuy nhiên chỉ trong một vụ thanh long hoặc ba vụ canh tác rau màu thì chủ hộ sẽ thu hồi được vốn. Trong khi đó, hệ thống tưới này có tuổi thọ trung bình trên 10 năm.

Ông Trần Minh Vân – Chủ tịch Hội Nông dân xã Phan Rí Thành qua theo dõi mô hình cũng chia sẻ: “Công nghệ tưới tiết kiệm nước đã giúp bà con tăng thêm thu nhập nhờ việc giảm chi phí sản xuất. Và với lượng nước tưới khan hiếm vào mùa khô nông dân vẫn có thể sản xuất và sử dụng hiệu quả tối đa diện tích đất canh tác, đó là hiệu quả thấy rõ nhất nhờ vào việc áp dụng kỹ thuật tiến bộ mà người nông dân tại địa phương trực tiếp thấy được”.

Ông Huỳnh Tấn Phát, chủ nhiệm dự án cũng cho biết: “Tưới tiết kiệm nước là phương pháp cung cấp nước hoạt động theo đúng yêu cầu nước của cây trồng thông qua hệ thống các đường dẫn, thiết bị đơn giản mà bất kì ai cũng có thể sử dụng.

Công nghệ này giúp kiểm soát chính xác lượng nước cho mỗi gốc thanh long, mỗi mét vuông diện tích hoa màu. Như vậy, độ ẩm trong toàn bộ diện tích sản xuất được cung cấp như nhau, mỗi trụ được chăm sóc và phát triển đồng đều, cho ra trái có chất lượng, trọng lượng tương đương, giúp cho việc giao thương, xuất khẩu của bà con được thuận lợi.

Ngoài ra, có thể kết hợp nhiều biện pháp chăm sóc thông qua hệ thống tưới như kết hợp bón phân thông qua hệ thống tưới. Vùng rễ được cung cấp nước dạng thẩm thấu từng giọt nên rất tơi xốp, tăng khả năng hô hấp cũng như hấp thu nước và chất dinh dưỡng.

Từ đó, giúp bà con nông dân kiểm soát và tiết kiệm lượng phân bón so với việc sử dụng hệ thống tưới tràn và bón phân trên bề mặt đất. Nhờ vậy, hạn chế được sự phát triển của các loại sâu bệnh, cỏ dại. Mặt khác, phân bón được hòa tan vào nước nên bà con trồng thanh long không phải tốn chi phí cho việc thuê nhân công bón phân, làm cỏ.”

Nhân rộng

Để người nông dân làm chủ công nghệ, dự án đã tổ chức tập huấn, hội thảo cho hàng trăm học viên là cán bộ, nông dân trên địa bàn huyện Tuy Phong và Bắc Bình. Đồng thời, trong phạm vi dự án đã in ấn 200 cuốn sổ tay hướng dẫn kỹ thuật lắp đặt và vận hành hệ thống tưới tiết kiệm nước trên cây thanh long và rau màu để chuyển giao tiến bộ khoa học kỹ thuật trực tiếp cho nông dân, tăng cường hiệu quả kinh tế trong sản xuất.

Trong thời gian thực hiện mô hình tưới tiết kiệm nước này, đã có trên 50 hộ dân thấy được hiệu quả mang lại nên đã tự bỏ kinh phí đầu tư để nhân rộng mô hình, số lượng đơn đặt hàng của nông dân ngày càng tăng.

Dự án triển khai thành công giúp nông dân vùng nông thôn, miền núi thuộc 2 huyện Tuy Phong và Bắc Bình, tỉnh Bình Thuận có cơ hội tiếp cận và ứng dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất đạt hiệu quả. Thành công của dự án đã đem lại hiệu quả kinh tế xã hội môi trường cho địa phương nói chung, cho các hộ dân trực tiếp thực hiện mô hình nói riêng, góp phần bảo vệ nguồn tài nguyên nước cho tỉnh Bình Thuận, duy trì lượng nước tưới ở các khu vực hạ lưu.

Đồng thời, thông qua việc thực hiện mô hình trình diễn cũng góp phần nâng cao nhận thức của người dân về áp dụng tiến bộ KHKT trong sản xuất nông nghiệp, nâng cao hiệu quả sản xuất, đa dạng hóa sản phẩm nông nghiệp nhằm hướng tới một nền nông nghiệp phát triển bền vững có hiệu quả kinh tế cao tại địa phương.