Đã định danh loài chân đốt gây hại rau tại Đà Lạt

Do đây là đối tượng gây hại mới, không thuộc các nhóm sâu hại thông thường nên Chi cục Bảo vệ thực vật Lâm Đồng lấy mẫu và gửi Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật giám định tên khoa học.

Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật đã giám định tên khoa học là loài Scutigerella immaculata Newport

  A                                B                                 C

Hình 1.Rết vườn ở Đà Lạt - Con trưởng thành (A, B, C)

D                              E                           F

Hình 2: Rết vườn ở Đà Lạt - Ấu trùng (D, E), rết vườn (F) Ảnh chụp dưới kính hiển vi soi nổi

Rết vườn trưởng thành có chiều dài cơ thể trung bình là 6 ± 5,5 mm, dao động từ 2,5 - 8 mm.

Có 6-12 cặp chân (tùy theo độ tuổi), ở tuổi ấu trùng có 6 đôi và con trưởng thành có 12 đôi chân.

Cơ thể rết vườn được chia thành 3 phần, gồm phần đầu, thân và đuôi.

Ở rết vườn non có sáu cặp chân, mỗi cặp chân được gắn liền với một cấu trúc túi háng (eversible) hay "túi coxal", có chức năng hấp thụ độ ẩm và một mấu nhỏ có dạng như bút lông (stylus) có chức năng cảm giác.

Những cấu trúc này cũng được tìm thấy ở các loài côn trùng nguyên thủy nên rết vườn là nhóm chân khớp tổ tiên của côn trùng.

Rết vườn thở bẳng một đôi lỗ thở ở hai bên đầu.

Chúng được kết nối với một hệ thống khí quản mà chi nhánh thông qua đầu và ba đốt đầu cơ thể.

Các lỗ sinh dục nằm trên đốt cơ thể thứ tư, nhưng chúng không giao cấu.

2.Tập quán sinh sống của rết vườn tại Đà Lạt

- Rết vườn có đặc tính lẩn trốn rất nhanh và có tính giả chết

- Đất giàu hữu cơ, đất pha cát, đất tơi xốp, nhiều mùn, trên giá thể vườn ươm giàu hữu cơ thích hợp cho rết vườn phát triển và gây hại.

Ngược lại, đất thịt, đất sét mật độ rết vườn ít hơn.

- Đất ẩm ướt mật độ rết vườn nhiều, tuy nhiên đất quá ẩm ướt, ngập úng mật độ rết vườn ít hơn.

Rết vườn không ưa thích ánh sáng trực xạ, hoạt động mạnh hơn trong điều kiện bóng tối.

Đà Lạt có khí hậu khá thích hợp cho rết vườn tồn tại và phát triển.

3. Đặc điểm gây hại

Rết vườn ăn các rễ tơ và rễ con của cây rau, hoa chúng cũng có thể ăn các bộ phận ngầm khác của cây thân rễ và củ, gây thiệt hại cho cây trồng.

Khi mật độ rết vườn cao gây hại có thể làm cho các cây con có thể chết hoặc sinh trưởng và phát triển kém làm giảm năng suất, chất lượng rau, hoa.

Triệu chứng gây hại của rết vườn nhìn chung thường giống với triệu chứng gây hại của một số đối tượng gây hại khác như dòi đục rễ, thối rễ, lở cổ rễ …

Cây bị hại có biểu hiện còi cọc, cây biến dạng,  hệ rễ kém tạo điều kiện cho các tác nhân gây bệnh khác xâm nhập gây hại thứ cấp

Tại Đà Lạt, rết vườn gây hại trên nhiều loại cây trồng: bó xôi, cải thảo, cải bẹ, xà lách, dâu tây, hành, khoai tây, cải bắp, hoa đồng tiền, hoa cẩm chướng, đậu, cà rốt,…

Tuy nhiên, cây bó xôi, cải thảo, cải bẹ mức độ gây hại thường nặng hơn. Rết vườn gây hại rải rác quanh năm nhưng thường gây hại nặng trong mùa mưa, gây hại ngay từ giai đoạn cây con, nhất là thời kỳ cây ra rễ mạnh.

Vườn bó xôi bị hại                  Cây bó xôi bị hại

4. Biện pháp phòng trừ

Biện pháp canh tác

- Làm đất kỹ, cày sâu có thể nghiền nát rết vườn - Trồng cây giống tốt, khỏe mạnh, bộ rễ phát triển - Bón phân đầy đủ, cân đối để cây phát triển tốt, tăng sức chống chịu cho cây.

- Xử lý vôi bột trước khi trồng, liều lượng 200 - 300kg/1000m2

- Luân canh với cây trồng ít mẫn cảm như hành tây, hành lá, cây họ đậu, cà rốt…

Sử dụng các chế phẩm sinh học

- Sử dụng chế phẩm nấm xanh xử lý đất hoặc phun gốc cây ngay sau khi trồng Vimetarzimm 95DP (Metarhizium anisopliae var anisopliae Ma), lượng sử dụng 2 kg/1000m2

- Sử dụng thuốc Biosun 123 (Paecilomyces + Metarhizium + Beauverie bassiana+ Bacillus thuringiensis) rải vào đất trước khi trồng, lượng sử dụng 5 kg/1000m2