Giải pháp thâm canh cà phê bền vững

Mới đây, tại huyện Cư M’gar, tỉnh Đăk Lăk, Trung tâm Khuyến nông Quốc gia đã tổ chức Diễn đàn Khuyến nông Nông nghiệp với chủ đề “Một số giải pháp thâm canh cà phê hợp lý để nâng cao hiệu quả và phát triển bền vững” thuộc Dự án chuyển đổi nông nghiệp bền vững tại Việt Nam (VnSAT).

Trong ảnh: Quang cảnh hội nghị

Tại diễn đàn, đại diện Cục Trồng trọt đã phân tích, đánh giá về kết quả phát triển cà phê bền vững tại Việt Nam. Theo đó, những năm qua, ngành cà phê nước ta phát triển không ngừng về diện tích, năng suất và sản lượng. Đến nay cả nước có 105 huyện thuộc 22 tỉnh, thành phố của 5 vùng sinh thái trồng cà phê (trong đó, Tây Nguyên có 53 huyện thuộc 5 tỉnh; Đông Nam Bộ có 27 huyện thuộc 6 tỉnh; trung du miền núi phía Bắc có 12 huyện thuộc 3 tỉnh; Nam Trung Bộ có 4 huyện thuộc 3 tỉnh và Bắc Trung Bộ có 4 huyện thuộc 4 tỉnh trồng cà phê).

Theo thống kê, ước tổng diện tích cà phê năm 2016 đạt trên 643.000ha, giảm 154ha so với năm 2015 (Tây Nguyên là vùng trồng cà phê trọng điểm của cả nước với 530 nghìn ha, chiếm 88,3% diện tích cà phê cả nước), trong đó diện tích cà phê đang cho thu hoạch là trên 599 nghìn ha, chiếm 93,2%, tăng 5,5 nghìn ha so với năm 2015.

Năng suất cà phê Việt Nam rất cao, gấp 3 - 4 lần so với trung bình của thế giới (năng suất cà phê năm 2015 - 2016 đạt 24,3 tạ/ha, sản lượng đạt 1,459 triệu tấn, tăng 5,564 nghìn tấn so với niên vụ trước đó). Việt Nam trở thành quốc gia sản xuất, xuất khẩu cà phê hàng đầu thế giới, trong đó, đứng thứ nhất thế giới nhiều năm liền về sản xuất và xuất khẩu cà phê vối. Theo đề án tái canh cà phê ở Tây Nguyên giai đoạn 2014 - 2020 của Bộ NN-PTNT thì đến nay, các tỉnh đã thực hiện tái canh và ghép cải tạo được 78,2 nghìn ha cà phê, đạt 65% kế hoạch đến năm 2020.

Bên cạnh những kết quả đạt được thì ngành cà phê Việt Nam cũng còn nhiều hạn chế, tồn tại như: diện tích tăng nhanh vượt 7,2% (trong đó, Tây Nguyên vượt 9% so với quy hoạch đến năm 2020); canh tác thiếu bền vững do quy mô sản xuất nhỏ lẻ, phân tán, cơ cấu giống, kỹ thuật canh tác chưa hợp lý; khâu chế biến, bảo quản cà phê còn nhiều bất cập, phần lớn do người dân làm theo kinh nghiệm và điều kiện kinh tế gia đình…

Tham quan mô hình tái canh cà phê tại xã Ea Kpam, huyện Cư M'gar

Từ kết quả phân tích, đánh giá trên, tại diễn đàn, các nhà khoa học, chuyên gia nông nghiệp trung ương và các địa phương đã đề xuất một số biện pháp ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất cà phê bền vững.

Theo Trung tâm Khuyến nông Quốc gia, khi tái canh, trồng mới cà phê, người dân nên chọn các dòng vô tính có năng suất, sản lượng cao để trồng. Trong đó yêu cầu bắt buộc là trong cùng một vườn phải trồng ít nhất 2 dòng vô tính khác nhau với thời gian chín cách nhau từ 15 - 20 ngày (ví dụ như dòng TR4 và TR7). Điều này sẽ giúp người dân dễ xử lý dịch bệnh trên cây trồng, tránh được áp lực do thiếu hụt nhân công thu hoạch và sân phơi cà phê.

Viện KHKT Nông lâm nghiệp Tây Nguyên khuyến cáo, trước thực trạng hạn hán thường xuyên xảy ra nghiêm trọng vào mùa khô ở Tây Nguyên đã làm ảnh hưởng không nhỏ đến năng suất, sản lượng cà phê trong vùng. Trong khi đó, nhiều hộ dân vẫn còn giữ thói quen tưới nước đẫm cho cây cà phê từ 500 - 800 lít nước/gốc/lần tưới rất lãng phí, gây thiếu hụt nguồn nước mà cây cà phê dễ bị nghẹt, thối rễ.

Vì vậy, người dân chỉ cần tưới từ 380 - 400 lít nước/gốc/lần tưới là đủ. Bà con nên chọn hình thức tưới nước nhỏ giọt dưới gốc, không nên tưới béc từ trên cao xuống để tránh lượng nước thất thoát do bốc hơi, tưới lan ra ngoài gây lãng phí.

Nông dân tham khảo mô hình tưới nước tiết kiệm tại diễn đàn

Sở NN-PTNT tỉnh Đăk Lăk cho biết, tính đến cuối năm 2016, toàn tỉnh có 29 đơn vị tham gia sản xuất cà phê có chứng nhận UTZ và 4C, tổng diện tích 56.670ha với 39.866 hộ dân tham gia, năng suất, sản lượng ổn định, trong khi đó giá bán ra luôn cao hơn bình quân giá thị trường từ 200 - 500 đồng/kg. Đây là chủ trương của ngành nông nghiệp tỉnh đang khuyến cáo người dân triển khai mở rộng…

Để trả lời những thắc mắc của người dân về dự án VnSAT, ông Trần Văn Khởi, Quyền Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Quốc gia cho biết, đây là tên gọi tắt của dự án Chuyển đổi nông nghiệp bền vững tại Việt Nam. Theo đó, dự án nhằm hỗ trợ triển khai thực hiện đề án Tái cơ cấu ngành nông nghiệp thông qua việc tăng cường năng lực thể chế của ngành và tổ chức lại sản xuất cho hai ngành hàng lúa gạo và cà phê. Dự án được thực hiện từ năm 2015 - 2020.

"Đối với hợp phần cà phê trên địa bàn Tây Nguyên, dự án sẽ đầu tư khoảng 69 nghìn ha cà phê của 63 nghìn hộ dân canh tác bền vững, áp dụng công nghệ tiên tiến (dự ước Đắk Lắk sẽ được đầu tư 270 tỷ đồng, triển khai tại 7/15 huyện, thị xã, thành phố), lợi nhuận của nông dân trên mỗi ha cà phê có thể tăng thêm 15 triệu đồng/năm so với trước; tổng giá trị tăng thêm cho toàn vùng là 48 - 50 triệu USD/năm. Lợi nhuận này sẽ kéo dài suốt chu kỳ kinh doanh của cây cà phê (20 - 25 năm)", ông Trần Văn Khởi cho biết.