Kinh nghiệm ghép quả trên cây có múi

Từ vài năm nay gia đình anh Nguyễn Văn Hoãn ở thôn Đức Nhuận, xã Dạ Trạch (Khoái Châu - Hưng Yên) đã thử nghiệm và ghép thành công trên diện rộng quả của các cây có múi lên các cây của chúng, chẳng những quả vẫn phát triển cho năng suất bình thường, chất lượng không hề thuyên giảm mà còn có phần ngon hơn.

Đây có thể coi là một sáng tạo đột phá trong nghề trồng cây có múi ở nước ta.

Mục đích: Phân bố lại số quả trên cây cho hài hòa, tạo điều kiện cho cây phát triển cân đối, khắc phục được hiện tượng trên cùng một cây, có cành mang quá nhiều quả, lại có cành quá ít quả đồng thời tạo ra quả có sự đồng đều cao hơn, từ đó tăng hiệu quả kinh tế cho vườn cây. Mặt khác nhờ ghép lại quả mà chúng ta có thể dồn lại số quả ở những cây ít tập trung ghép cho một số cây nhất định, từ đó phân loại cây, xây dựng kế hoạch chăm sóc và bảo vệ từng lô cây khác nhau, tránh được sự đầu tư dàn trải, giảm chi phí vật tư. Ngoài ra còn có thể rút ngắn thời kỳ kiến thiết cơ bản cho vườn cây. Riêng đối với những cây ăn quả, trồng để tạo cảnh thì cùng với việc ghép phân bố lại số quả trên cây cho cân đối, đẹp mắt người ta còn có thể ghép nhiều loại quả khác nhau trên cùng một cây theo thị hiếu tiêu dùng làm, tăng giá trị thẩm mỹ, tăng giá trị sử dụng của cây lên rất nhiều lần.

Nguyên lý: Chỉ có thể ghép được các nhóm cây cùng chi trong họ như các giống cam ghép lên nhau, các giống bưởi ghép lên nhau, quất có thể ghép lên cam, bưởi; cam ghép lên quýt, bưởi và ngược lại bưởi có thể ghép lên cam… tùy theo mục đích sử dụng mà chúng ta lựa chọn các đối tượng quả và cây ghép khác nhau và chỉ nên ghép các quả có giá trị kinh tế cao hoặc các cây ăn quả làm cảnh như: Cam Canh, cam Vinh, bưởi Diễn, bưởi Phúc Trạch, Hoàng Trạch… vì chi phí công ghép tương đối cao. Cây để sử dụng ghép quả có thể đã hoặc đang cho khai thác quả hoặc chưa khai thác quả lần nào.

Thời vụ ghép: Với cam Canh, cam Vinh, quýt, bưởi Diễn có thể cho phép ghép từ cuối tháng 6-8 bưởi Phúc Trạch, Hoàng Trạch có thể bắt đầu ghép từ đầu tháng 4-5, khi các quả trên cây phát triển ổn định, đường kính quả từ 1,8-2,5 cm đối với cam quýt và 4-5 cm đối với bưởi là thời điểm ghép là tốt nhất, tiến hành ghép vào ngày quang mây, nắng nhẹ, không mưa, không có gió tây. Trong ngày nên ghép vào thời gian mà trong vườn khô sương (khoảng 8-16h).

Kỹ thuật ghép: Bộ phận để ghép là cuống quả với các cành nhánh của cây. Về nguyên tắc có thể ghép theo nhiều phương pháp: Ghép chẻ bên, ghép áp, ghép nêm đều được cả, tuy nhiên thông thường với các cây có múi, ghép áp bên là tốt nhất, xác suất sống sau ghép cao, dễ ghép, thao tác đơn giản và năng suất ghép cao. Trước ghép vườn cây cần được phòng trừ sạch sâu bệnh hại, nhất là các đối tượng: Sâu vẽ bùa, nhện đỏ, nhện trắng, rệp nâu, rệp muội, rệp sáp, rầy chổng cánh và các bệnh loét quả, chảy nhựa…, cây ghép cần lựa chọn các cây khỏe, không sâu bệnh.

Trên cây các cành cấp 1, cấp 2… khỏe có nhiều cành nhánh có thể ghép nhiều quả hơn ngược lại cành yếu ghép ít quả hơn, nhưng với cây làm cảnh thì tùy theo dáng, thế đã tạo trước mà bố trí ghép quả cho phù hợp. Quả cắt, hoặc mua ở các vườn tỉa quả khác để ghép phải không có mầm bệnh, quả còn tươi, nguyên cả cuống, yêu cầu để cuống dài 3-7 cm hoặc 10 cm, nếu kỹ thuật ghép thành thục thì để cuống 3-5 cm là tốt nhất, còn để cuống quả dài 7-10 cm là phòng, vết cắt ghép lần đầu hỏng phải cắt lại. Yêu cầu quả cắt đến đâu ghép ngay đến đó, nếu để lâu cuống quả mất nước có thể coi như hỏng quả đó không sử dụng để ghép được. Khi ghép nên lựa chọn cành ghép là các cành bánh tẻ, không chọn các cành quá già hoặc quá non, cành ghép và cuống quả ghép phải có kích thước tương ứng, có nghĩa độ lớn cành ghép và cuống ghép là tương đương.

- Cách ghép áp bên: Sử dụng dao ghép chuyên dụng, dao phải luôn sắc, bén ngọt, nhẹ nhàng nâng quả trong lòng bàn tay (tuyệt đối không để quả rụng khỏi cuống), dùng một ngón tay làm điểm tỳ cho cuống quả tay kia dùng dao cắt vát đầu cuống, chiều dài vết vát khoảng 1,5-2 cm tùy, tương ứng ở cành ghép ta cũng cắt vát đầu cành với chiều dài vết vát tương đương, tiếp đó ghép cuống ghép và đầu ghép khớp nhau qua vết cắt vát, sử dụng nilon ghép chuyên dụng (loại có chất lượng cao: bền, dai, trong suốt) quấn chặt vết ghép. Yêu cầu: 2 vết vát thật phẳng, đặt lên nhau phải trùng khớp, thao tác nhẹ nhàng, nhanh, gọn, chắc chắn. Trong quá trình ghép hai bàn tay phải luôn khô ráo, vì nếu tay ướt dính sang vết cắt thì vết ghép sẽ không tương hợp. Với cách ghép này, một công lao động thành thục trong ngày có thể ghép được 150-200 quả.

Chăm sóc cây sau ghép quả: Cây sau ghép quả cần được che nắng bằng lưới nilon đen chuyên dùng khoảng 20-25 ngày, mục đích hạn chế nắng, gió làm mất nước ở quả ghép và cuống ghép, ảnh hưởng tới tỷ lệ sống sau ghép, vườn cây ghép cần được giữ ẩm bình thường như các vườn đang cho quả khác, nếu vườn ẩm quá hoặc hạn quá đều ảnh hưởng tới năng suất, đặc biệt chất lượng của quả sau này.

Cây sau ghép 4-6 tuần khi vết ghép đã liền nhau chắc chắn thì tháo nilon ghép ở cành ghép, tăng cường bón thúc phân hữu cơ, vô cơ và phân vi sinh, tốt nhất sử dụng hạt ngô đỏ, đậu tương, và super lân ngâm ủ hoai mục pha loãng để tưới thúc hoặc hỗn hợp bột ngô, bột đậu tương, super lân ủ nóng trong điều kiện yếm khí cho hoai mục bón thúc vào rãnh đào theo hình chiếu tán cây rồi phủ kín đất, đồng thời theo dõi phòng trừ kịp thời các đối tượng sâu bệnh hại.

Lưu ý: Thay vì sau ghép che lưới đen lên tán cây chống thoát hơi nước ở quả ghép, ta có thể đơn giản bằng cách: Trước ghép dùng dây nilon ghép bao kín quả và phần cuống quả ngoài phạm vi ghép, sau 35-40 ngày cành ghép và quả ghép sinh trưởng bình thường thì tháo nilon ra cho quả phát triển nhanh.