Kỹ Thuật Điều Khiển Xoài Ra Hoa Nghịch Mùa

1. Các yếu tố ảnh hưởng lên sự ra hoa xoài:

a) Yếu tố môi trường: Cùng với biện pháp canh tác, môi trường là yếu tố quan trọng ảnh hưởng lên sự ra hoa và là bước đầu tiên để đạt được khả năng cho năng suất cao. - Nhiệt độ: Nhiệt độ thấp có thể làm phá vở sự nghỉ của mầm hoa và làm cho cây xoài trổ bông, đặc biệt là nhiệt độ thấp vào ban đêm.

Nhiệt độ vào ban đêm dưới 20oC thuận lợi cho sự ra hoa của xoài. Trong điều kiện ở ĐBSCL, nhiệt độ lạnh vào ban đêm thích hợp cho sự ra hoa xoài, thường xuất hiện trong tháng 12-1dl, do đó xoài thường ra hoa vào tháng 1-2. Những năm không có nhiệt độ lạnh, cây xoài sẽ ra hoa ít và kéo dài.

- Sự khô hạn và ngập úng: Việc “xiết nước” để tạo “sốc” cho cây ra hoa (rất hiệu quả ở giai đọan kích thích ra chồi đồng lọat), ngập úng cũng là một yếu tố thúc đẩy sự ra hoa trên cây xoài ở ĐBSCL. Do đó, kết hợp hai biện pháp này cây xoài sẽ ra hoa sớm và đáp ứng tốt với việc xử lý ra hoa nghịch mùa.
b) Giống:

Sự ra hoa của xoài lệ thuộc nhiều vào đặc tính giống. Ở nước ta, các giống xoài Thơm, Chu, Thanh Ca, Châu Hạng Võ được xem là rất dễ kích thích ra hoa, trong khi giống xoài cát Hòa Lộc thì tương đối khó hơn.
c) Tuổi của cành:

Tuổi cành cũng là yếu tố quan trọng ảnh hưởng lên sự ra hoa của xoài. Cành còn non kích thích xoài sẽ ra đọt, trái lại cành quá già (lớn hơn 10 tháng tuổi do hình thành từ năm trước) thì miên trạng rất sâu nên khó kích thích ra hoa. Kết quả nghiên cứu trên các giống xoài ở ĐBSCL thì ngoại trừ giống xoài cát Hòa Lộc kích thích ra hoa đạt hiệu quả cao khi cành 1,5-2 tháng tuổi (lá chuyển từ màu xanh nhạt sang màu xanh đậm, còn dẻo), các giống còn lại như xoài Thanh Ca, Thơm, Bưởi, Châu Hạng Võ có thể kích thích ra hoa khi cành 3-4 tháng tuổi.
d) Tình trạng sinh trưởng và năng suất năm trước của cây:

 Tình trạng sinh trưởng của cây và năng suất năm trước có ảnh huởng rất lớn lên sự ra hoa xoài, đặc biệt đối với các giống xoài có hiện tượng ra trái cách năm (năm trúng mùa, năm thất mùa). Cây xoài bị kiệt sức do đậu trái quá nhiều hoặc cho năng suất cao trong năm trước sẽ làm giảm khả năng đâm chồi và phân hóa mầm hoa ở năm tiếp theo. Do đó, những năm cây đậu trái quá nhiều cần phải tỉa bớt trái hoặc phải bón phân nhiều hơn để cây không bị suy kiệt ở năm tiếp theo.
2. Quy trình xử lý ra hoa xoài:

Có nhiều biện pháp để kích thích ra hoa xoài như: xông khói, khoanh cành, xử lý hóa chất như Ethephon (Ethrel, HPC 97 hay Ra Hoa Xanh), Thiourê (Dolla 02X, Sure 99), nitrat kali hay paclobutrazol….

Ở đây xin giới thiệu Quy trình xử lý ra hoa xoài cụ thể như sau:

* Giai đoạn sau thu hoạch: Sau khi thu hoạch khoảng tháng 12-1 âl cần:

- Để giúp cho cây ra đọt đồng loạt tạo điều kiện ra hoa đồng loạt, cần tỉa bỏ những phát hoa không mang trái, đã thu hoạch, cành vô hiệu trong mình mẹ, cành ốm yếu, bị sâu bệnh hoặc che rợp lẫn nhau gây trở ngại cho việc chăm sóc, phòng trừ sâu bệnh.

- Bón phân: Tùy theo tình trạng sinh trưởng của cây, năng suất mùa trước có thể bón phân hữu cơ 10kg/cây kết hợp bón 1,5-2,0 kg /cây phân 20-20-15 và urê tỉ lệ 1:1 cho cây trên 10 năm tuổi.

- Sau khi bón phân cần tưới nước 2-3 ngày/lần giúp cây hấp thụ phân tốt.

- Kích thích cho cây ra đọt non đồng loạt bằng cách phun urê với liều lượng 150-200 gram/10 lít nước (lưu ý dễ cháy lá), thiourê hoặc các sản phẩm có chất gibberellin như progibb.
* Giai Đoạn Ra Đọt Non:

Đây là đợt đọt quan trọng quyết định sự ra hoa, do đó cần chú ý phòng trừ các loại sâu bệnh để bảo vệ đọt non. Các loại sâu bệnh cần chú ý trong giai đoạn này là:

Bệnh thán thư, rầy bông xoài, câu cấu xanh ăn lá và sâu đục cành .... 

* Xử lý ra hoa:

+ Xử lý Paclobutrazol khi lá non phát triển hoàn toàn, lá có màu đỏ đồng, tuổi lá 10-15 ngày tuổi. Pha 1-2 g họat chất/1m đường kính tán với 3-5 lít nước tưới quanh gốc cây, sau đó tưới nước liên tục 1-2 ngày/lần trong 7 ngày.

+ 25-30 ngày sau khi xử lý Paclo thì bón phân hỗn hợp DAP + KCl tỉ lệ 1:1 (300-500g/cây).

+ 30 ngày sau khi xử lý Paclo phun MKP (0-52-34) 50-80 g/10 lít, cách 10 ngày phun 1 lần (phun 3 lần).

+ 3 ngày trước khi phun kích thích ra hoa thì rút cạn nước trong mương cho đến khi phân hóa rõ mầm hoa.

+ 45-60 ngày sau khi xử lý Paclo thì phun kích thích ra hoa như thiourê hoặc KNO3. Phun khi thời tiết khô ráo, chồi ngọn phát triển mạnh, nhô cao, gân lá phát triển hoặc cong lại.

+ 5-7 ngày sau khi phun kích thích ra hoa thì tiến hành phun lại lần 2 với liều lượng giảm 50%.

* Giai đọan ra hoa:

- Bón thúc cho hoa phát triển với phân NPK 15-15-15 với liều lượng  200-300g/cây.

- Phun thuốc phòng ngừa sâu (rầy bông xoài, bọ trĩ) với một

trong các lọai thuốc như Cyrux, Applaud, Confidor, Admire …và bệnh thán thư với Antracol, Dithane, Score, Folicur…

- Phun các chất tăng đậu trái có chứa Bo hai đợt, khi hoa khoảng 10 cm đến khi hoa nở khoảng 15% trên bông.

* Giai đoạn đậu trái “rớt nhụy”:

Vì hoa xoài thụ phấn chủ yếu nhờ côn trùng như ruồi nên hạn chế không phun các loại thuốc trừ sâu bệnh, phân bón trong giai đoạn này để không làm ảnh hưởng đến quá trình thụ phấn của hoa. Tuy nhiên, nếu gặp mưa hoặc thời tiết xấu có thể phun Amistar hoặc Ringo để phòng bệnh thán thư. Nếu có bọ trĩ xuất hiện thì có thể sử dụng Confidor để phòng trị.
  * Giai đoạn phát triển trái:

- Giai đoạn trứng cá (7-10 ngày sau khi đậu trái): phun phân bón lá như: Bayfolan, HVP, 15-30-15 hoặc Canxi nitrat (0,5%) để làm giảm sự rụng trái non.

Chú ý phòng trừ : Rầy bông xoài, sâu đo ăn bông, bọ trĩ, bệnh thán thư ...  

- Giai đoạn 30 ngày sau khi đậu trái: Phun GA3 để làm giảm sự rụng trái non. Chú ý phòng ngừa sâu đục trái (hột).

- Giai đoạn 45 ngày sau khi đậu trái: Bón phân gốc để giúp cho trái phát triển. Có thể dùng phân 20-20-15 liều lượng 400-500 g/cây 7-8 năm tuổi, 1-1,5 kg/cây >10 năm tuổi.  Phun GA3 để làm  giảm sự rụng trái non giai đoạn 3 và phun

canxi nitrat hoặc Clorua canci với liều lượng 10-20 g/8 lít nước để hạn chế sự nứt trái. Có thể phun 2-3 lần cách nhau 10 ngày/lần để làm tăng phẩm chất trái. Bao trái để ngừa sâu, bệnh.

- Giai đoạn 60 ngày sau khi đậu trái: Nếu trái phát triển chậm, nên bón thêm 1-2 kg phân 20-20-15 để giúp trái phát triển tốt.
- 70-80 ngày sau khi đậu trái: Phun Nitrate kali nồng độ 1% để làm tăng phẩm chất trái. Cần chú ý phòng trừ ruồi đục trái, Bệnh thán tấn công lên vỏ trái làm vỏ trái có những vết bệnh màu đen.1. Các yếu tố ảnh hưởng lên sự ra hoa xoài: a) Yếu tố môi trường: Cùng với biện pháp canh tác, môi trường là yếu tố quan trọng ảnh hưởng lên sự ra hoa và là bước đầu tiên để đạt được khả năng cho năng suất cao. - Nhiệt độ: Nhiệt độ thấp có thể làm phá vở sự nghỉ của mầm hoa và làm cho cây xoài trổ bông, đặc biệt là nhiệt độ thấp vào ban đêm.

Nhiệt độ vào ban đêm dưới 20oC thuận lợi cho sự ra hoa của xoài. Trong điều kiện ở ĐBSCL, nhiệt độ lạnh vào ban đêm thích hợp cho sự ra hoa xoài, thường xuất hiện trong tháng 12-1dl, do đó xoài thường ra hoa vào tháng 1-2. Những năm không có nhiệt độ lạnh, cây xoài sẽ ra hoa ít và kéo dài.

- Sự khô hạn và ngập úng: Việc “xiết nước” để tạo “sốc” cho cây ra hoa (rất hiệu quả ở giai đọan kích thích ra chồi đồng lọat), ngập úng cũng là một yếu tố thúc đẩy sự ra hoa trên cây xoài ở ĐBSCL. Do đó, kết hợp hai biện pháp này cây xoài sẽ ra hoa sớm và đáp ứng tốt với việc xử lý ra hoa nghịch mùa.
b) Giống:

Sự ra hoa của xoài lệ thuộc nhiều vào đặc tính giống. Ở nước ta, các giống xoài Thơm, Chu, Thanh Ca, Châu Hạng Võ được xem là rất dễ kích thích ra hoa, trong khi giống xoài cát Hòa Lộc thì tương đối khó hơn.
c) Tuổi của cành:

Tuổi cành cũng là yếu tố quan trọng ảnh hưởng lên sự ra hoa của xoài. Cành còn non kích thích xoài sẽ ra đọt, trái lại cành quá già (lớn hơn 10 tháng tuổi do hình thành từ năm trước) thì miên trạng rất sâu nên khó kích thích ra hoa. Kết quả nghiên cứu trên các giống xoài ở ĐBSCL thì ngoại trừ giống xoài cát Hòa Lộc kích thích ra hoa đạt hiệu quả cao khi cành 1,5-2 tháng tuổi (lá chuyển từ màu xanh nhạt sang màu xanh đậm, còn dẻo), các giống còn lại như xoài Thanh Ca, Thơm, Bưởi, Châu Hạng Võ có thể kích thích ra hoa khi cành 3-4 tháng tuổi.
d) Tình trạng sinh trưởng và năng suất năm trước của cây:

 Tình trạng sinh trưởng của cây và năng suất năm trước có ảnh huởng rất lớn lên sự ra hoa xoài, đặc biệt đối với các giống xoài có hiện tượng ra trái cách năm (năm trúng mùa, năm thất mùa). Cây xoài bị kiệt sức do đậu trái quá nhiều hoặc cho năng suất cao trong năm trước sẽ làm giảm khả năng đâm chồi và phân hóa mầm hoa ở năm tiếp theo. Do đó, những năm cây đậu trái quá nhiều cần phải tỉa bớt trái hoặc phải bón phân nhiều hơn để cây không bị suy kiệt ở năm tiếp theo.
2. Quy trình xử lý ra hoa xoài:

Có nhiều biện pháp để kích thích ra hoa xoài như: xông khói, khoanh cành, xử lý hóa chất như Ethephon (Ethrel, HPC 97 hay Ra Hoa Xanh), Thiourê (Dolla 02X, Sure 99), nitrat kali hay paclobutrazol….

Ở đây xin giới thiệu Quy trình xử lý ra hoa xoài cụ thể như sau:

* Giai đoạn sau thu hoạch: Sau khi thu hoạch khoảng tháng 12-1 âl cần:

- Để giúp cho cây ra đọt đồng loạt tạo điều kiện ra hoa đồng loạt, cần tỉa bỏ những phát hoa không mang trái, đã thu hoạch, cành vô hiệu trong mình mẹ, cành ốm yếu, bị sâu bệnh hoặc che rợp lẫn nhau gây trở ngại cho việc chăm sóc, phòng trừ sâu bệnh.

- Bón phân: Tùy theo tình trạng sinh trưởng của cây, năng suất mùa trước có thể bón phân hữu cơ 10kg/cây kết hợp bón 1,5-2,0 kg /cây phân 20-20-15 và urê tỉ lệ 1:1 cho cây trên 10 năm tuổi.

- Sau khi bón phân cần tưới nước 2-3 ngày/lần giúp cây hấp thụ phân tốt.

- Kích thích cho cây ra đọt non đồng loạt bằng cách phun urê với liều lượng 150-200 gram/10 lít nước (lưu ý dễ cháy lá), thiourê hoặc các sản phẩm có chất gibberellin như progibb.
* Giai Đoạn Ra Đọt Non:

Đây là đợt đọt quan trọng quyết định sự ra hoa, do đó cần chú ý phòng trừ các loại sâu bệnh để bảo vệ đọt non. Các loại sâu bệnh cần chú ý trong giai đoạn này là:

Bệnh thán thư, rầy bông xoài, câu cấu xanh ăn lá và sâu đục cành .... 

* Xử lý ra hoa:

+ Xử lý Paclobutrazol khi lá non phát triển hoàn toàn, lá có màu đỏ đồng, tuổi lá 10-15 ngày tuổi. Pha 1-2 g họat chất/1m đường kính tán với 3-5 lít nước tưới quanh gốc cây, sau đó tưới nước liên tục 1-2 ngày/lần trong 7 ngày.

+ 25-30 ngày sau khi xử lý Paclo thì bón phân hỗn hợp DAP + KCl tỉ lệ 1:1 (300-500g/cây).

+ 30 ngày sau khi xử lý Paclo phun MKP (0-52-34) 50-80 g/10 lít, cách 10 ngày phun 1 lần (phun 3 lần).

+ 3 ngày trước khi phun kích thích ra hoa thì rút cạn nước trong mương cho đến khi phân hóa rõ mầm hoa.

+ 45-60 ngày sau khi xử lý Paclo thì phun kích thích ra hoa như thiourê hoặc KNO3. Phun khi thời tiết khô ráo, chồi ngọn phát triển mạnh, nhô cao, gân lá phát triển hoặc cong lại.

+ 5-7 ngày sau khi phun kích thích ra hoa thì tiến hành phun lại lần 2 với liều lượng giảm 50%.

* Giai đọan ra hoa:

- Bón thúc cho hoa phát triển với phân NPK 15-15-15 với liều lượng  200-300g/cây.

- Phun thuốc phòng ngừa sâu (rầy bông xoài, bọ trĩ) với một

trong các lọai thuốc như Cyrux, Applaud, Confidor, Admire …và bệnh thán thư với Antracol, Dithane, Score, Folicur…

- Phun các chất tăng đậu trái có chứa Bo hai đợt, khi hoa khoảng 10 cm đến khi hoa nở khoảng 15% trên bông.

* Giai đoạn đậu trái “rớt nhụy”:

Vì hoa xoài thụ phấn chủ yếu nhờ côn trùng như ruồi nên hạn chế không phun các loại thuốc trừ sâu bệnh, phân bón trong giai đoạn này để không làm ảnh hưởng đến quá trình thụ phấn của hoa. Tuy nhiên, nếu gặp mưa hoặc thời tiết xấu có thể phun Amistar hoặc Ringo để phòng bệnh thán thư. Nếu có bọ trĩ xuất hiện thì có thể sử dụng Confidor để phòng trị.
  * Giai đoạn phát triển trái:

- Giai đoạn trứng cá (7-10 ngày sau khi đậu trái): phun phân bón lá như: Bayfolan, HVP, 15-30-15 hoặc Canxi nitrat (0,5%) để làm giảm sự rụng trái non.

Chú ý phòng trừ : Rầy bông xoài, sâu đo ăn bông, bọ trĩ, bệnh thán thư ...  

- Giai đoạn 30 ngày sau khi đậu trái: Phun GA3 để làm giảm sự rụng trái non. Chú ý phòng ngừa sâu đục trái (hột).

- Giai đoạn 45 ngày sau khi đậu trái: Bón phân gốc để giúp cho trái phát triển. Có thể dùng phân 20-20-15 liều lượng 400-500 g/cây 7-8 năm tuổi, 1-1,5 kg/cây >10 năm tuổi.  Phun GA3 để làm  giảm sự rụng trái non giai đoạn 3 và phun

canxi nitrat hoặc Clorua canci với liều lượng 10-20 g/8 lít nước để hạn chế sự nứt trái. Có thể phun 2-3 lần cách nhau 10 ngày/lần để làm tăng phẩm chất trái. Bao trái để ngừa sâu, bệnh.

- Giai đoạn 60 ngày sau khi đậu trái: Nếu trái phát triển chậm, nên bón thêm 1-2 kg phân 20-20-15 để giúp trái phát triển tốt.
- 70-80 ngày sau khi đậu trái: Phun Nitrate kali nồng độ 1% để làm tăng phẩm chất trái. Cần chú ý phòng trừ ruồi đục trái, Bệnh thán tấn công lên vỏ trái làm vỏ trái có những vết bệnh màu đen.