Làm gì để phát triển cá nước lạnh bền vững?

Khi quy mô, sản lượng cá hồi, cá tầm đủ lớn, nông dân Lào Cai tập trung áp dụng công nghệ và liên kết sản xuất để nghề cá nước lạnh phát triển bền vững.

Từ trang trại đến bàn ăn

Việc nuôi cá nước lạnh mang lại lợi nhuận và thu nhập khá cho người nông dân Lào Cai. Tuy nhiên, có không ít những rủi ro xảy ra trong quá trình nuôi, nhất là đầu ra cho sản phẩm. 

Giải quyết vấn đề này, các mô hình liên kết đã giúp người nuôi yên tâm sản xuất, đảm bảo đầu ra vững chắc. Cùng với đó, minh bạch nguồn gốc, chất lượng của con cá khiến cá tầm, cá hồi Trung Quốc không còn chỗ đứng trên thị trường. 

Hợp tác xã Thức Mai tại thôn Can Hồ Mông, xã Ngũ Chỉ Sơn (thị xã Sa Pa, Lào Cai) ngoài tự sản xuất, cung ứng giống, cám cho cá thì còn liên kết với người dân, thu mua cá của 30 hộ dân. 

Các hộ tham gia liên kết phải cam kết tuân thủ nghiêm ngặt từ con giống, thức ăn, đến kỹ thuật nuôi. Cá được thu mua phải tươi sống và đảm bảo chất lượng, có nguồn gốc rõ ràng, không trà trộn cá ngoại lai.

Bà Phạm Thị Mai, quản lý Hợp tác xã Thức Mai cho hay, khi sản xuất kinh doanh số lượng lớn cá nước lạnh thì cần đảm bảo được chất lượng, từ đó nâng cao uy tín và tạo dựng chỗ đứng lâu dài trên thị trường. Sản phẩm của hợp tác xã phải là sản phẩm sạch, an toàn thực phẩm.  

Quá trình liên kết, hộ chăn nuôi tuân thủ lịch trình thả giống, tránh thu hoạch chồng chéo cùng một thời điểm, từ đó ổn định giá bán cũng như đảm bảo chất lượng đầu ra.

Hơn 10 sản phẩm cá hồi, cá tầm của hợp tác xã đã được chứng nhận OCOP, tiếp tục được nâng cao về chất lượng, mẫu mã bao bì và được thị trường ưa chuộng như: Ruốc cá hồi Sa Pa, cá hồi Sa Pa cắt khúc, cá hồi Sa Pa phi lê và cá hồi Sa Pa hun khói... Qua đó, khẳng định vị thế sản phẩm cá hồi Sa Pa nói riêng và Lào Cai nói chung.

Trong khi đó, trang trại cá nước lạnh Song Nhi, với hơn 100 ao nuôi, chuyên cung cấp con giống, thức ăn, hỗ trợ tiêu thụ sản phẩm và phối hợp Hội Nông dân thị xã Sa Pa hỗ trợ người dân tiếp cận nguồn vốn vay sản xuất kinh doanh lãi suất thấp; chuyển giao khoa học kỹ thuật nuôi cá...

Ông Trần Trung Hưng, chủ trang trại cá nước lạnh Song Nhi cho hay, khi có đầu ra chắc chắn, bà rất yên tâm, chỉ chịu trách nhiệm về mặt bằng, xây dựng trang trại, chăm sóc cá theo đúng tiêu chuẩn kỹ thuật để đảm bảo chất lượng khi xuất bán.

Đặc biệt, để khép kín chuỗi sản xuất, ông còn mở 2 nhà hàng phục vụ khách du lịch, tiêu thụ sản phẩm của người dân địa phương cũng như của trang trại sản xuất được. Cùng với việc thưởng thức các món ăn được chế biến từ cá hồi, cá tầm tươi sống thì du khách có lựa chọn thêm sản phẩm cá hồi hun khói, ruốc cá hồi, cá hồi phi lê nuôi tại Sa Pa… mua về làm quà. 

Nuôi cá hồi trong bể composite và lọc nước tuần hoàn giúp tiết kiệm nước sạch, hạn chế dịch bệnh. Ảnh: H.D.

Tiết kiệm nguồn nước sạch để nuôi cá hiệu quả

Lào Cai hiện là một trong những địa phương có nghề nuôi cá nước lạnh phát triển ở khu vực phía Bắc. Việc áp dụng công nghệ trong nuôi cá nước lạnh là hướng đi cần thiết nhằm tăng năng suất, giảm tình trạng thiếu, ô nhiễm nguồn nước, đảm bảo cho nghề nuôi cá nước lạnh phát triển bền vững.

Trang trại nuôi cá tầm dưới chân đèo Khau Co, xã Nậm Xé (huyện Văn Bàn, Lào Cai) mỗi năm xuất bán trên 10 tấn cá thịt, trên 100kg trứng cá, cùng khoảng 250 nghìn con cá giống. Ở đây, trang trại sử dụng nguồn nước tuyệt đối sạch chảy ra từ khu bảo tồn thiên nhiên Văn Bàn và chỉ sản xuất các giống cá tầm nhập khẩu từ châu Âu. 

Ông Lê Hoài Nam, quản lý trang trại cá nước lạnh chia sẻ, ngoài nước sạch là một yêu cầu tiên quyết để không lo bệnh tật, không lo về sức khỏe cho con cá thì giống cá và thức ăn cũng giữ vai trò quan trọng. Qua đó, đảm bảo cho cá nước lạnh sinh trưởng và phát triển tốt, đảm bảo chất lượng, đáp ứng nhu cầu thị trường... 

Trong khi đó, trang trại cá nước lạnh Song Nhi hiện đã lắp đặt hệ thống xử lý nước thải tuần hoàn công nghệ của Phần Lan nên tiết kiệm được nguồn nước đầu vào. Hệ thống này còn có thể điều chỉnh nhiệt độ nước phù hợp, giúp cá sinh trưởng tốt, tỷ lệ cá giống nở cao. 

Ông Trần Trung Hưng, chủ trang trại Song Nhi cho hay, việc đưa hệ thống lọc nước tuần hoàn vào để thử nghiệm, nếu thành công sẽ áp dụng, nhân rộng cho các trang trại. Hệ thống này sẽ thu gom xử lý chất thải sau đó mới đưa ra môi trường. Quan trọng nhất, đây là xu thế chung của thế giới, phải tiết kiệm được nguồn nước sạch, có nghĩa là phải sử dụng các hệ thống lọc nước tuần hoàn.  

Tỉnh Lào Cai hiện có khoảng 500 cơ sở nuôi cá nước lạnh với thể tích đạt 100 nghìn m3, sản lượng đạt khoảng 1.000 tấn. Tỉnh hiện đang khuyến nghị người nuôi ứng dụng khoa học công nghệ tiên tiến vào sản xuất.

“Chúng tôi khuyến cáo người dân áp dụng những tiến bộ khoa học ví dụ như công nghệ lọc nước tuần hoàn, hoặc bán tuần hoàn, công nghệ vi sinh, tìm cách tăng sản lượng mà không tăng thể tích nuôi…”, ông Nguyễn Duy Triệu, Chi cục Chăn nuôi và Thú y tỉnh Lào Cai cho biết.

Khu vực nuôi cá bố mẹ để sản xuất giống tại chỗ của Trung tâm Nghiên cứu thủy sản nước lạnh Sa Pa. Ảnh: H.D.

Liên kết đồng bộ để phát triển bền vững

Theo ông Phạm Bá Uyên, Chi Cục trưởng Chi cục Chăn nuôi và Thú y, Chủ tịch Hiệp hội Cá nước lạnh Lào Cai, chuỗi liên kết sản xuất nông nghiệp từ nuôi trồng đến bàn ăn đang là giải pháp làm thay đổi tất cả những manh mún, đứt gãy trong chuỗi giá trị rời rạc lâu nay trên thị trường sản phẩm nông nghiệp, đặc biệt trong lĩnh vực chăn nuôi. 

"Mô hình này được hầu hết các doanh nghiệp lớn trong lĩnh vực nông nghiệp đang theo đuổi, đặc biệt là các doanh nghiệp có định hướng phát triển bền vững”, ông Phạm Bá Uyên nhấn mạnh. 

Lào Cai đặt mục tiêu đến năm 2030, thể tích nuôi cá nước lạnh đạt 110 nghìn m3, sản lượng cá nước lạnh đạt 1.600 tấn. 

Để nghề nuôi cá nước lạnh phát triển theo hướng an toàn, hiệu quả và bền vững, Lào Cai xác định cần có sự liên kết đồng bộ chặt chẽ và mở rộng mạng lưới liên kết hơn nữa.

Trong đó, người nuôi cần đẩy mạnh tổ chức sản xuất theo mô hình liên kết dưới hình thức tổ, nhóm hoặc tổ hợp tác nhằm hoạch định kế hoạch chung. Chú trọng quản lý môi trường và nguồn nước chung, hỗ trợ nhau huy động vốn, trao đổi công nghệ sản xuất giống, công nghệ nuôi thương phẩm, giám sát quy trình, đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm, an toàn dịch bệnh, bảo vệ môi trường, các thông tin thị trường.

Các cơ quan chức năng Lào Cai cũng khuyến khích người nuôi cá nước lạnh tham gia đầu tư xây dựng các cơ sở sản xuất và ương dưỡng cá giống có quy mô sản xuất thể tích trên 1.000m3; áp dụng công nghệ lọc nước tuần hoàn nhằm tiết kiệm nguồn nước lạnh, đảm bảo chất lượng nước, để năng suất, sản lượng…

Hiện tại, việc đầu tư hệ thống lọc nước tuần hoàn, các biện pháp xử lý tiên tiến tái sử dụng nguồn nước có chi phí khá cao. Dù vậy, nếu chủ động sản xuất con giống tại chỗ và từng bước ứng dụng khoa học công nghệ sẽ đảm bảo được mục tiêu phát triển nghề nuôi cá nước lạnh bền vững.