Mật Ong Bạc Hà, Tinh Hoa Đất Trời Cao Nguyên Đá

Từ tháng 9-12 âm lịch, khi cây ngô cuối cùng trên nương đá tai mèo của người Mông (Đồng Văn - Hà Giang) được thu hoạch cũng là lúc những cây Bạc hà trổ bông tím hồng, vươn mình trên đá tạo nên mùa hoa Bạc hà tím cả không gian. Trong những tia nắng cuối thu, loài hoa dại ấy nhẹ nhàng đưa hương quyến rũ, thu hút loài ong mật cần mẫn làm nên những giọt mật độc nhất, vô nhị mang tên mật ong Bạc hà.

Sản phẩm ấy như món quà vô giá mà thiên nhiên ưu ái dành riêng cho mảnh đất nơi địa đầu Tổ quốc, để cuộc sống khó khăn của đồng bào người Mông có thêm thu nhập, làm vơi bớt nhọc nhằn nơi Cao nguyên đá.

Giữa những dãy đá lô nhô của thôn Thành Ma Tủng, xã Sà Phìn; 100 thùng ong của gia đình ông Sùng Sính Vư được đặt vững chãi trên đá giữa những bông hoa Bạc hà tím, hình đuôi chồn tỏa hương thơm dịu. Năm 2004, ông Vư đã đầu tư 10 tổ ong với giá 3 triệu đồng để khởi nghiệp nghề nuôi ong lấy mật. Đến nay, việc phát triển đàn ong lên đến hàng trăm tổ, đã mang lại cho gia đình ông nguồn thu nhập khá. Mỗi can mật ong 20 lít của gia đình ông có giá bán 6 triệu đồng (giá 300.000 đồng/lít), trong khi đó, những loại mật ong khác cùng đơn vị thể tích chỉ có giá 3 triệu đồng. Ông Tưởng Phi Chiến, một người có nhiều kinh nghiệm nuôi ong bạc hà đang chuyển giao kỹ thuật cho gia đình ông Vư không khỏi xao xuyến: “Thủa bé, tôi đã biết đến nghề nuôi o¬ng mật từ gia đình; đã đi suốt chiều dài đất nước để học và làm nghề nhưng chưa một nơi nào tôi qua lại có loài hoa bạc hà quý như ở tỉnh. Cũng chưa bao giờ được thưởng thức loại mật o¬ng nào độc đáo đến vậy”. Năm nay, thời tiết thuận mưa, thuận nắng là điều kiện lý tưởng để có mùa hoa Bạc hà nở rộ. Khi hoa “ngậm” đủ sương đêm, buổi ban mai nắng ấm sẽ tiết mật, tỏa hương thu hút loài ong đến lấy mật, tạo nên những những giọt mật đặc trưng có màu vàng xanh, vị ngọt dịu, sánh đặc cùng hương thơm đặc biệt. Mật ong Bạc hà quý không chỉ bởi hương vị độc đáo mà còn được lưu truyền có tác dụng bồi dưỡng sức khỏe và chữa bệnh cao. Song, để có được những giọt mật ấy, ngoài yếu tố “thiên thời, địa lợi”, nghề nuôi ong cũng khá vất vả và tỉ mỉ. Với tập tính sống bầy đàn nên khả năng nhiễm và lây lan bệnh ở ong rất cao, có thể hủy diệt cả đàn ong. Do vậy, người nuôi phải hiểu về ong để biết cách chăm sóc, phòng và trị bệnh cho đàn ong.

Hiện nay, trên địa bàn huyện Đồng Văn có trên 4.500 đàn ong, tập trung nhiều ở các xã: Sà Phìn, Thài Phìn Tủng, Tả Lủng, Sính Lủng,... Với mục đích tăng số lượng đàn, nâng cao năng suất, góp phần tăng thu nhập cho người nuôi ong. Năm 2013, huyện Đồng Văn chủ trương thực hiện chương trình đào tạo nghề gắn với các đề án, phương án của tỉnh, trong đó có Dự án phát triển đàn ong. Theo đó, huyện đã mở 13 lớp đào tạo nghề nuôi ong cho 490 học viên là những người nông dân đã, đang và sẽ nuôi ong có được những kiến thức cơ bản về nghề nuôi ong nội bản địa (giống ong Apis Cerana Cerana được Nhà nước bảo tồn nguồn gen quý từ năm 2006 đến nay). Phó Chủ tịch UBND huyện Đồng Văn, Nguyễn Đức Tính cho biết: Đến năm 2014, những học viên đã qua đào tạo nghề sẽ tự nhân đàn ong và được huyện hỗ trợ 200.000 đồng/đàn. Nếu các hộ tự nhân được 5 đàn ong sẽ tăng số lượng đàn lên đến gần 2.500 đàn/năm. Việc tăng đàn cùng với kỹ thuật đã được phổ biến sẽ góp phần tăng sản lượng mật từ 3 lít (năm 2013) lên 6 lít/đàn/vụ vào năm 2014. Điều đó đồng nghĩa với việc nâng mức thu nhập của người dân từ 4 tỷ đồng (năm 2012) lên 8,5 tỷ đồng/vụ mật ong Bạc hà vào năm 2014.

Nguồn mật ong Bạc hà từ Cao nguyên đá không chỉ được bán tại cơ sở làm quà cho khách du lịch mà còn được nhiều cửa hàng tư nhân trên địa bàn tỉnh thu mua, quảng bá sản phẩm. Chị Lã Thu Hường, tổ 9, phường Trần Phú (TP Hà Giang) chia sẻ: Ngoài công việc bán thuốc của một dược sỹ, hàng năm, gia đình chị đều nhập khoảng 300 lít mật ong Bạc hà Đồng Văn để bán. Đây không chỉ là một mặt hàng thông thường mà mật ong còn có trên 70 vitamin tổng hợp, có tác dụng chữa bệnh hiệu quả nếu sử dụng đúng liều lượng, đúng cách. Chẳng hạn, mật ong Bạc hà nếu kết hợp với bột nghệ đen có tác dụng chữa bệnh dạ dày; kết hợp với tam thất rất tốt cho phụ nữ trong điều trị bệnh ung thư buồng trứng hay u xơ tử cung; kết hợp với quả quất có tác dụng chữa ho; kết hợp với lòng đỏ trứng gà có tác dụng làm đẹp da,... Hơn nữa, mật ong Bạc hà có thể để được nhiều năm mà mật không bị đóng đường, không chuyển màu và cũng không mất giá trị dinh dưỡng.

Hiện nay, du lịch trên Cao nguyên đá đang rất phát triển. Du khách đến Đồng Văn không chỉ được chiêm ngưỡng cảnh sắc nên thơ, nên nhạc của đất trời Cao nguyên đá mà mật ong Bạc hà còn là tặng phẩm hứa hẹn sự độc đáo, lôi cuốn du khách không chỉ bởi sự đặc trưng, mà hơn hết đó chính là thứ kết tinh từ núi đá với những giọt sương mai cùng vô vàn khó nhọc của người Mông trên vùng Cao nguyên đá.