Phòng ngừa bệnh khảm hại dưa leo

Hỏi: Xin quý báo cho biết cách phòng trị bệnh khảm trên cây dưa leo?

Hỏi: Vài năm gần đây vườn dưa leo (dưa chuột) của gia đình chúng tôi thường có một số cây có triệu chứng như sau: ngọn của cây dưa đang phát triển bình thường thì tự nhiên bị chựng lại, khoảng cách giữa các lá ngắn đi, ngọn dưa không vươn dài ra được mà bị co rúm lại thành một cục rồi giật ngược lên trời. Trái dưa bị chai nhỏ, còi cọc không phát triển được, làm giảm năng suất rất nhiều. Xin cho biết đó là chứng bệnh gì? Có cách nào để phòng trị chúng? Đào Văn Nguyên và một số bà con ở Tân Phú (Đồng Nai)

Trả lời: Qua thư của bạn, kết hợp với thực tế chúng tôi đã thu thập được ở một số vùng trồng rau chuyên canh, chúng tôi cho rằng cây dưa leo ở chỗ các bạn đã bị bệnh khảm do virus Cucumber Mosaic gây ra. Bệnh này do con bù lạch Thrips palmi (có người còn gọi là bọ trĩ hay rầy lửa) là môi giới truyền bệnh.

Ngoài dưa leo, loài bù lạch này còn gây hại những cây thuộc họ bầu bí như: dưa lê, dưa gang, bí đỏ, bí xanh... và nhất là dưa hấu. Vì thế việc phòng trừ chúng đôi khi cũng gặp không ít khó khăn do ký chủ của chúng rất phong phú và thường xuyên có mặt trên đồng ruộng. Vài năm gần đây, chúng xuất hiện và gây hại ngày một nhiều ở một số vùng trồng rau chuyên canh của các tỉnh phía Nam, đặc biệt là trong mùa khô.

Cơ thể con bù lạch rất nhỏ, con trưởng thành dài khoảng hơn 1 mm, mầu vàng nâu, di chuyển rất nhanh. Con ấu trùng mầu xanh lục, nhỏ hơn con trưởng thành một chút. Cả trưởng thành và ấu trùng đều tập trung chích hút nhựa của đọt non, lá non, làm cho ngọn cây dưa bị thui chột, không phát triển được, nếu nặng bông sẽ không đậu trái, nếu đậu thì trái cũng còi cọc, chậm lớn, sần sùi và rụng sớm. Do cơ thể của bù lạch rất nhỏ lại nằm ở bên trong đọt non hoặc mặt dưới của những lá non, nếu không có kinh nghiệm sẽ rất khó phát hiện.

Như đã nói, ngoài gây hại trực tiếp, bù lạch còn là môi giới truyền bệnh khảm cho cây dưa, bằng cách khi chích hút dịch của cây dưa đã bị bệnh bù lạch sẽ lưu giữ virus trong tuyến nước bọt, khi chích hút cây khoẻ chúng sẽ truyền virus gây bệnh cho cây này, từ đó bệnh sẽ lây lan rất nhanh.

Khi bị nhiễm bệnh, ngọn cây dưa không vươn dài, mà co rút lại thành một cục giống như cái đầu lân và giật ngược lên trời (bà con vùng trồng dưa hấu chuyên canh ở huyện Gò Công Tây, Chợ Gạo, Tiền Giang thường gọi bệnh “đầu lân”, còn dân các vùng trồng dưa hấu ở Tân Trụ, Châu Thành, Long An thì gọi là bệnh “giật ngọn”).

Để phòng ngừa bệnh khảm, các bạn phải phòng trừ con bù lạch (cũng giống như muốn phòng ngừa bệnh vàng lùn, lùn xoắn lá lúa thì chúng ta phải phòng trừ con rầy nâu). Để phòng trừ con bù lạch các bạn có thể tiến hành kết hợp một số biện pháp sau đây:

- Không nên trồng dưa leo và những cây thuộc họ bầu bí (nhất là dưa hấu) liên tục nhiều năm trên một ruộng, một khu vực, tốt nhất là các bạn vận động nhiều chủ ruộng cùng thực hiện công thức luân canh là: cứ trồng hai vụ dưa leo (hoặc những cây thuộc họ bầu bí) thì luân canh với một vụ lúa nước hoặc những loại rau màu khác như các loại rau cải, hành, ngò, đậu, ớt... để cắt đứt nguồn thức ăn liên tục có mặt trên đồng ruộng của bù lạch. Đây là biện pháp rất quan trọng, nếu làm được hiệu quả sẽ rất cao.

- Phủ bạt nilon (màng phủ nông nghiệp) trên luống dưa, ngoài việc có tác dụng hạn chế cỏ dại và một số bệnh gây hại cho cây dưa, tiết kiệm lượng nước tưới... thì theo một số nghiên cứu của các nhà khoa học, màu bạc của tấm bạt sẽ có tác dụng xua đuổi bù lạch trưởng thành đến đẻ trứng, sinh con đẻ cái, tích luỹ số lượng gây hại cho cây dưa leo.

- Với những cây đã bị bệnh nặng, các bạn nên nhổ bỏ rồi đưa ra khỏi ruộng tiêu hủy để tránh bệnh lây lan sang những cây khác thông qua môi giới là con bù lạch.

- Kiểm tra ruộng dưa thường xuyên (chú ý quan sát kỹ các đọt non và mặt dưới của những lá non), nếu thấy có nhiều bù lạch thì có thể sử dụng luân phiên một trong các thuốc như: Vibamec 1.8EC hoặc 3.6EC, Cyperan 5EC hoặc 10EC, Vifast 5ND hoặc 10SC, Confidor 100SL, Regent 800WG, Polytrin 440EC, Selecron 500EC... (liều lượng và cách sử dụng các bạn đọc kĩ hướng dẫn của nhà sản xuất có in trên vỏ bao bì). Do bù lạch nằm sâu bên trong đọt, các bạn nên dùng bình xịt có áp suất mạnh và xịt trực tiếp lên các đọt non thì hiệu quả mới cao.