Ảnh hưởng của nhiệt độ đến năng suất sinh sản và sữa của bò

Điều kiện khí hậu của nước ta, stress nhiệt rất dễ xảy ra trên bò sữa làm năng suất sinh sản và sữa giảm. Người nuôi cần quan tâm đúng mức để có những giải pháp thích hợp, đem lại hiệu quả kinh tế cao nhất.

Ảnh hưởng

Sức sản xuất sữa của bò chịu ảnh hưởng trực tiếp và gián tiếp của điều kiện khí hậu, đặc biệt là nhiệt độ không khí. Nhìn chung, khi nhiệt độ thấp hơn 5 độC hoặc cao hơn 21 độC, sản lượng sữa giảm từ từ; nhiệt độ cao hơn 27 độC, sản lượng sữa giảm rõ rệt. Khi nhiệt độ của môi trường tăng cao, bò có khuynh hướng giảm hoạt động để hạn chế quá trình sản sinh nhiệt, giảm ăn, uống nhiều nước.

Bò là loài động vật máu nóng, có thân nhiệt ổn định. Khi nhiệt độ môi trường tăng, quá trình thải nhiệt sẽ gia tăng để duy trì nhiệt độ bình thường của cơ thể. Bò đang cho sữa cần thải lượng nhiệt nhiều hơn đáng kể so với một con bò không cho sữa. Theo một số nghiên cứu, bò cho lượng sữa trung bình 31,6 kg/ngày, lượng nhiệt thải cao hơn 48% so với bò không tạo sữa, bò cho 18,5 kg sữa/ngày lượng nhiệt thải cao hơn 27% so với bò không cho sữa. Nếu trong điều kiện nhiệt độ cao, việc thải nhiệt gặp khó khăn, bò dễ bị stress nóng, bò thở và đổ mồ hôi nhiều. Tại Ai Cập, bê hậu bị được nuôi thử nghiệm trong điều kiện nhiệt độ 36 độC có phun nước 7 lần/ngày và một nhóm đối chứng không phun nước. Kết quả, bê được nuôi ở nhóm thí nghiệm tăng trọng cao hơn so với nhóm đối chứng 26,1%.

Nhiệt độ môi trường cao có những tác động xấu đến sinh sản của bò như chu kỳ động dục và thời gian động dục bất thường, rối loạn hormon sinh sản, buồng trứng phát triển bất thường, phôi thai có tỷ lệ chết tăng, kéo dài thời gian mang thai. Nếu không được thoát nhiệt tốt, nhiệt độ cơ thể tăng cao ảnh hưởng đến khả năng sinh sống của phôi thai, khi nhiệt độ có thể tăng 1,1 - 1,7 độC thì các phôi định vị trong tử cung sẽ chết hoàn toàn.

Giải pháp khắc phục

Nên chọn giống bò thích nghi tốt với điều kiện khí hậu của từng vùng. Thông thường các giống bò lai sẽ có khả năng chống chịu stress nhiệt tốt hơn giống bò HF thuần, giống bò HF của Úc chịu nhiệt tốt hơn giống bò HF có nguồn gốc châu Âu. Tùy theo điều kiện chăm sóc và kỹ thuật mà lựa chọn giống bò phù hợp. Đối với những hộ gia đình nuôi áp dụng kỹ thuật thấp, các biện pháp chống nắng hiệu quả chỉ nên nuôi bò F1, F2.

Nên làm chuồng trại xa khu dân cư, lựa chọn những vật liệu ít hấp thụ nhiệt làm mái chuồng, có thể đào mương, trồng cây xung quanh chuồng. Vào những ngày trời nóng, nhiệt độ cao có thể phun nước lên mái chuồng. Chuồng nuôi nên làm mái càng cao càng tốt. Chuồng 2 mái, mái hở khí nóng có thể bốc lên, sẽ giúp tăng độ thông thoáng cho chuồng nuôi, không nên xây tường bịt kín xung quanh. Diện tích tối thiểu 6 - 7 m2/con.

Theo nghiên cứu ở Missouri, việc phun nước giúp năng suất sữa tăng 0,7 kg/ngày so với nhiệt độ vừa phải và 2,6 kg trong môi trường nóng ẩm. Tương tự, bò được làm lạnh bằng vòi phun nước và quạt trong thời gian cạn sữa, nhiệt độ cơ thể được duy trì ở ngưỡng thấp hơn, bê đẻ ra có trọng lượng nặng hơn 2,6 kg và cho thêm 3,5 kg sữa/ngày trong 150 ngày đầu của chu kỳ so với bò chỉ được ở trong bóng mát. Bò đươc làm mát tích cực có tỷ lệ đậu thai là 34% trong mùa hè, so với chỉ 17%, ở bò không được làm mát. Bò làm mát cần 0,55 kg thức ăn để sản xuất 1 kg sữa, trong khi bò không làm mát cần 0,61 kg thức ăn.

Ngành sữa Isarel đã phát triển các phương pháp giảm stress nhiệt trong hơn 30 năm qua, nhằm giúp bò để phát huy tối đa tiềm năng của chúng. Ở đây, làm mát được dựa trên sự bốc hơi nước bằng việc kết hợp làm ẩm và thông gió cưỡng bức. Bò được làm mát tích cực trong mùa hè, lượng sữa cao hơn 3,6 kg so với bò không được làm mát, tuy nhiên vẫn thấp hơn 0,6 kg/ngày so với các con vật nuôi cùng đàn trong mùa đông.

Khi nhiệt độ cao cần cho bò uống nhiều nước, vì vậy cần cung cấp nước cho bò uống tự do, nước mát, sạch và cần che mát máng nước. Để chống stress nóng cho bò cần bổ sung vào nước uống Vitamin C, các chất điện giải hoặc pha nước muối loãng với nồng độ 1 - 1,5% (10 - 15 g muối/lít nước)

Vào những ngày trời nóng, bò ăn ít, sự nhai lại và quá trình lên men của dạ cỏ cũng giảm, bò sẽ bị thiếu hụt chất dinh dưỡng cho quá trình duy trì và sản xuất sữa. Do đó, cần chọn loại thức ăn có hàm lượng dinh dưỡng cao, dễ dàng tạo cảm giác ngon miệng, tăng cường khẩu phần thức ăn xanh như rau, cỏ tươi,… tăng cường khẩu phần đạm, giảm tinh bột, mỡ, đường trong khẩu phần. Trong những đợt nắng nóng, nên cho bò ăn nhiều hơn vào lúc sáng sớm hoặc chiều mát.

>> Nhiệt độ thích hợp cho sức sản xuất sữa ở mỗi giống bò khác nhau, sản lượng sữa của bò Holstein Friesian giảm nhanh chóng khi nhiệt độ môi trường cao hơn 21 độC, bò Brown Swiss và bò Jersey là khoảng 26 - 27 độC, còn bò Brahman là 32 độC. Nhiệt độ thích hợp tôi thiểu ở bò Jersey khoảng 2 độC, còn ở bò Holstein Friesian không bị ảnh hưởng, thậm chí ở -13 độC.