Chế Độ Chăm Sóc Và Nuôi Dưỡng Bò Sữa

I. Nuôi Dưỡng Bê Từ 1 Ngày Tuổi Đến Khi Trưởng Thành

1. Bê từ 0-7 ngày tuổi

Sữa mẹ trong 7 ngày đầu có nhiều Colostrum do thành phần sữa có kháng thể và nồng độ dinh dưỡng cao nên phải cho bê bú không được nhập chung vào sữa hàng hóa. Đối với bò khai thác sữa, không được cho bê bú trực tiếp mà phải vắt ra xô rồi tập cho bê uống tránh cho bò mẹ có phản xạ mút vú vì như thế sẽ rất khó vắt sữa sau này.

- Cách cho bê uống sữa:

Nhúng ngón tay vào sữa rồi bỏ vào miệng bê cho bê mút. Từ từ kéo dần ngón tay xuống xô sữa, bê mút ngón tay sẽ mút luôn cả sữa vào miệng. Tập khoảng 3-4 lần là bên quen sẽ tự động uống sữa trong xô được. Khẩu phần sữa từ 5-6 kg/ngày tùy trọng lượng bê sơ sinh.

2. Bê từ 8-120 ngày tuổi

Ngoài sữa làm thức ăn chính cần phải tập cho bê ăn cỏ, cám để phát triển dạ cỏ. Bê 4 tháng chuẩn bị giai đoạn cai sữa phải bổ sung thêm đạm, khoảng vi lượng và đa lượng vào khẩu phần.

Khẩu phần sữa:

- Bê 08 – 30 ngày tuồi: 6kg.

- Bê 30 – 60 ngày tuổi: 4kg.

- Bê 60 – 90 ngày tuổi : 2kg.

- Bê 90 – 120 ngày tuổi : 1kg.

Tuy điều kiện chăm sóc nuôi dưỡng mà bà con có thể thay từ từ một phần sữa bằng cháo bắp hay tấm…Nếu bê tiêu chảy phải cân đối lại khẩu phần kịp thời.

3. Giai đoạn bê cai sữa đến tơ lở

Đây là giai đoạn chuyển tiếp rất quan trọng, tình trạng kỹ thuật và bệnh tật, sự phát triển của cơ thể là những yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến tuổi thành thục và sản lượng sữa của bò sau này. Do đó việc chăm sóc nuôi dưỡng, chế độ ăn uống, tắm chải và vận động phải thực hiện tốt và nghiệm ngặt.

Khẩu phần cho bò ở giai đoạn này bao gồm:

- Thức ăn tinh: cám hổn hợp (16 – 18% protein)

+ Từ 4 – 12 thàng tuổi: 0,6 – 0,8 kg/con/ngày.

+ Tơ lỡ: 1 – 1,2 kg/ngày.

- Thức ăn bổ sung bao gồm mật, muối, Urea, những loại thức ăn này thường bổ sung vào mùa nắng, cỏ khô đủ dinh dưỡng cho bò bằng cách hòa nước tưới vào cỏ.

Chú ý: Urê chỉ bổ sung cho đến 9 – 12 tháng với lượng 15 – 20 gr/con chia 3 lần/ngày.

- Thức ăn thô: cỏ, rơm cho ăn tự do

II. Nuôi Dưỡng Bò Vắt Sữa

1. Yêu cầu: cho sản lượng sữa cao, động dục sớm, trạng thái sức khỏe tốt. Khẩu phần: bao gồm khẩu phần sản xuất và khẩu phần duy trì.

- Khẩu phần sản xuất: 0,4 đơn vị thức ăn cho 01 kg sữa (1 đơn vị thức ăn = 1kg cám HH).

- Khẩu phần duy trì: 0,1 đơn vị thức ăn cho 100kg thể trọng

Trong thực tế chỉ cung cấp cám cho khẩu phần sản xuất còn khẩu phần duy trì cung cấp bằng cỏ, mật v.v…

Thức ăn xanh cho ăn tự do (tương đương 10% trọng lượng cơ thể)

Lượng nước cần 40-50 lít nước/con/ngày. Bò có sản lượng sữa cao có thể cần tới 100-120 lít nước trở lên. Mùa khô nên bổ sung thêm năng lượng (rĩ mật) và đạm (Urea 60 – 80 gr/con/ngày chia 3 lần).

2. Những quy định về vắt sữa

- Vắt đúng giờ, cố định người vắt.

- Giữ yên lặng nơi vắt sữa, không hút thuốc, không gây cảm giác khó chịu đối với bò. Công nhân vắt sữa phải rửa tay sạch sẽ, móng tay cắt ngắn, đeo khẩu trang và không mắc bệnh truyền nhiễm.

- Chuồng trại và dũng cụ vắt sữa sạch sẽ, hợp vệ sinh.

- Bỏ cao sản vắt nước, trung sản và thấp sản vắt sau. Bò không bị viêm vú vắt trước, bò viêm vú vắt sau. Trong 01 con bò có viêm vú, vú nào không viêm vắt trước, vú viêm vắt sau. Sữa bò bị viêm vú không được sử dụng.

- Sữa bò trong vòng 10-15 ngày đầu chứa nhiều kháng thể và hàm lượng dinh dưỡng cao nên chỉ cho bê uống không được nhập chung vào sữa hàng hóa. Không sử dụng sữa lấy từ gia súc mới tiêm kháng sinh trong vòng 24 giờ, gia súc chích vaccine nhiệt thán trong vòng 15 ngày.

3. Quy trình vắt sữa

- Đưa bò vào vị trí vắt, cho bò ăn thức ăn tinh theo khẩu phần.

- Cố định cổ, cột chân bò. Người vắt sữa phải ngồi đúng tư thế vắt sữa (đứng bên phải bò, xô vắt sữa phải đặt trước mặt).

- Rửa vú bằng nước sạch, dùng khăn lau khô vắt bỏ vài tia sữa đầu tiên kiểm tra viêm vú bằng cách vắt mỗi vú vài tia sữa vào miếng vải đen (nếu lợn cợn là bị viêm).

Xoa kích thích:

- Mục đích xoa kích thích là gây cảm giác dễ chịu, kích thích sữa xuống và bò bình tỉnh cho vắt sữa.

- Cách làm: ngón trỏ đến ngón út nắm giữa 2 bầu vú bên trái, ngón cái làm chuyển động toàn thân bầu vú trái. Sau đó hai nữa bàn tay chuyển sang bầu vú phải, ở đây hai ngón cái nắm ở bầu vú bò và hai bàn tay làm chuyển động tròn theo bầu vú gây kích thích cho bò tỉnh đứng yên, sữa trên bề dồn xuống 4 núm vú.

- Cách vắt: (vắt nắm 70-90 nắm/phút)

Trước hết ngón cái và ngón trỏ nắm và thích chặt phần cơ vú để sữa không trở ngược lại bầu vú được, sau đó lần lượt thích chặt các ngón 2, 3, 4 để sữa chảy vào bầu vú, ngón út để cách bầu vú khoảng 0,5 cm, khi sữa thoát ra khỏi núm vú, ngón cái, ngón trỏ và ngón khác mới lần lượt buông. Dưới áp lực của áp suất sữa trong bầu vú, bể sữa dẫn dần sữa xuống núm vú và các thao tác vắt trong vòng 1 phút là vừa.

Thứ tự vắt đối với các núm vú ảnh hưởng đến sản lượng sữa. Do mối liên hệ qua lại giữa các bể sữa mà đưa ra quy tắc vắt: vắt chéo thẳng một phía là tốt nhất.

Xoa kết thúc: vắt sữa còn khoảng 8-10% sữa trong bầu vú thì dừng lại tiến hành xoa kết thúc. Trước hết xoa nửa bầu vú phải giống xoa kích thích nhưng ấn mạnh hơn để dồn sữa còn lại xuống núm vú. Tiến hành vắt kiệt, vuốt kiệt để tránh tình trạng viêm vú.

Bước xoa kích thích và xoa kết thúc cần làm nhẹ nhàng, chú ý tránh làm thô bạo gây cảm giác khó chịu cho bò, thời gian mỗi bước kéo dài không quá 1 phút. Sau khi vắt, sữa lại bầu vú bằng nước sạch, lau khô. Cần tránh cho bò nằm ngay vì vi sinh vật ở nền chuồng dễ xâm nhập vào bầu vú khi lỗ núm vú chưa kịp đóng lại. Nếu bò bị viêm vú cần điều trị ngay để tránh lây lan.

- Giữa 2 lần vắt sữa, người công nhân phải dọn rửa, lau chìu, vệ sinh nền chuồng, máng ăn, máng uống.

III. Nuôi Dưỡng Bò Cạn Sữa

- Thời gian khai thác sữa kéo dài khoảng 270-300 ngày. Tuy nhiên một số con có năng suất sữa cao chậm lên giống có thế khai thác trên 300 ngày.

- Thời gian bò mang thai 9 tháng 10 ngày thì bò đẻ. Tùy theo biến động sinh lý trong giai đoạn mang thai mà thời điểm bò đẻ tăng hoặc giảm 5-6 ngày.

- Khi bò mang thai được 7 tháng bắt buộc phải cho cạn sữa, dù năng suất nhiều hoặc ít mục đích đảm bảo sản lượng sữa, sức khỏe bò mẹ, sức khỏe bê con trong lứa tới. Thức ăn thời kỳ này phải kèm theo khẩu phần mang thai.

- Những ngày sắp đẻ và những ngày đầu sau khi đẻ, xét tình trạng sức khỏe của từng con mà giảm thức ăn để kích thích tiết sữa (cám, mật v.v…)

- Cách cạn sữa: bò vắt sữa đến tháng mang thai thứ 7 bắt buộc cạn sữa. Tuy bò sữa nhiều hoặc ít có thể cạn sữa theo 2 cách sau:

+ Đối với bò 4-5 lít trở lên: giảm số lần vắt trong ngày từ 2 lần xuống 1 lần/ngày hoặc 2-3 ngày vắt 1 lần. Cắt thức ăn tinh và thức ăn nhiều nước, hạn chế nước uống.

+ Đối với bò 2-3 kg/ngày có thể cạn sữa bằng cách 3-4 ngày vắt 1 lần sau đó để sữa tự tiêu. Đồng thời phải thay đổi điều kiện sống và chăm sóc của bò như trên. Thường xuyên theo dõi, kiểm tra xem bò có bị viêm hay không.

+ Sau giai đoạn cạn sữa, cho bò ăn lại khẩu phần bình thường. Thức ăn tinh: 1,5 kg/con.ngày. Thức ăn thô: cho ăn tự do.

+ Vào mùa khô nên bổ sung thêm năng lượng (mật đường) 1,2-1,5 kg/con/ngày và đạm (U rêa) 60-80 gr/con/ngày