Giải pháp phục hồi vườn cà phê già cỗi

Cà phê Khe Sanh là một trong những thương hiệu cà phê chè nổi tiếng ở khu vực miền Trung, đây cũng là cây công nghiệp chủ lực và chiếm tỷ trọng lớn trong tổng giá trị sản xuất nông nghiệp của huyện miền núi Hướng Hóa (Quảng Trị).

Thăm quan vườn cà phê được cưa đốn, trẻ hóa của gia đình chị Trần Thị Minh, ở xã Hướng Phùng, huyện Hướng Hóa.

Trẻ hóa vườn cà phê già cỗi

Hướng Hóa hiện có khoảng 5.300ha cà phê, tập trung ở các xã Hướng Phùng, Hướng Tân, Hướng Linh, Tân Hợp, Tân Liên và thị trấn Khe Sanh; mang lại nguồn thu khoảng 300 tỷ đồng/năm. Tuy nhiên, hơn một nửa diện tích cà phê có tuổi đời trên 12 năm, là những cây già cỗi, năng suất và chất lượng đều giảm rõ rệt, cần được phục hồi.

Với mục tiêu phát triển sinh kế ổn định cho đồng bào dân tộc thiểu số tại huyện Hướng Hóa, năm 2018-2019, Trung tâm Khuyến nông tỉnh Quảng Trị phối hợp với dự án EMEE triển khai mô hình cưa đốn phục hồi vườn cà phê già cỗi trên cây cà phê chè, tại xã Hướng Phùng. Sau hơn một năm triển khai thực hiện, mô hình đã mang lại những kết quả rất khả quan.

Theo ThS. Nguyễn Thanh Tùng, cán bộ Trung tâm Khuyến nông tỉnh Quảng Trị, cưa đốn nhằm cải tạo, làm trẻ hóa cơ bản vườn cà phê già cỗi. Có thể tiến hành cưa đốn ở vườn cà phê có độ tuổi từ 10-12 năm trở đi, bộ rễ còn khỏe nhưng năng suất thấp. Thời gian cưa đốn thường tiến hành trong tháng 1- 2 hàng năm. Cây cà phê già cỗi được cưa toàn bộ thân, chỉ để lại đoạn gốc cách mặt đất 15-20 cm; mặt cắt xiên 45 độ theo hướng Nam, nhằm tránh hướng gió mùa Đông Bắc và Tây Nam. Sau khi cưa xong cần thu dọn sạch vườn cây, rải vôi khử trùng; cuốc toàn bộ mặt đất trong vườn, cách gốc cây cà phê khoảng 30 cm, nhằm cắt đứt rễ già, tạo rễ mới phát triển. Sau khi cưa đốn phải tăng cường bón phân vào các thời điểm đầu mùa mưa (tháng 4-5), giữa mùa mưa (tháng 7-8) và cuối mùa mưa (tháng 10-11) để cung cấp đầy đủ dinh dưỡng cho nhu cầu của cây, giúp cây phát triển tốt.

Năng suất tăng gấp 3 - 3,5 lần

Gia đình chị Trần Thị Minh ở thôn Doa Cũ có 0,5ha cà phê chè, thời gian kinh doanh 13 năm. Do vườn cà phê đã già cỗi nên sức đề kháng của cây yếu, sâu bệnh nhiều, năng suất giảm dần. Gia đình chị định phá bỏ trồng mới nhưng chi phí khá tốn kém. Được dự án chọn làm mô hình trình diễn, gia đình chị Minh nhiệt tình tham gia. Khi áp dụng kỹ thuật  “cưa đốn” vườn cà phê, cán bộ kỹ thật Trung tâm Khuyến nông tỉnh đã hướng dẫn theo kiểu “cầm tay chỉ việc” từng công đoạn.

Sau 13 tháng triển khai, vườn cà phê của gia đình chị Minh đã sinh trưởng, phát triển tốt, chiều cao cây bình quân 1,4m, bộ tán rộng và đường kính khoảng 1,2m. Tại thời điểm này, Hướng Hóa đang trong mùa khô hạn nhưng cây có sức sống cao, bộ lá xanh và cho 8-12 cặp cành cấp 1, không có tình trạng sâu bệnh xảy ra. Hiện, cây cà phê đã bắt đầu cho quả bói và tỷ lệ quả nhiều, dự kiến năng suất thu bói đạt 6-8 tấn/ha; qua năm thứ 3, năng suất sẽ cao hơn.

Dẫn chúng tôi đi thăm vườn cà phê, chị Minh vui vẻ nói: “Áp dụng kỹ thuật này, cây cưa đốn có bộ rễ hoàn thiện ngay từ đầu, đã quen với đất nên cây vẫn phát triển tốt. Ngoài ra, trong quá trình phục hồi vườn cà phê, gia đình đã trồng xen cây hoa màu ngắn ngày để tăng thu nhập và cung cấp dinh dưỡng cho vườn cà phê. Vụ vừa rồi, gia đình thu được 3 triệu đồng từ việc trồng lạc xen vào vườn cà phê”.

Đánh giá về mô hình, ông Trần Cẩn, Phó giám đốc Trung tâm Khuyến nông tỉnh Quảng Trị, cho biết: Trong điều kiện cây cà phê già cỗi, đã có thời gian kinh doanh 10 - 12 năm, cho năng suất thấp, chất lượng kém, nhiều sâu bệnh phát sinh, canh tác không hiệu quả,... thì việc áp dụng kỹ thuật cưa đốn trẻ hóa là cách làm dễ áp dụng, dễ đầu tư và giúp cây sinh trưởng, phát triển tốt, chống chịu sâu bệnh hại, nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm. Sau 3 năm cải tạo, năng suất tăng gấp 3-3,5 lần so với cà phê già và bằng 80-90% năng suất cà phê trồng mới đưa vào khai thác ổn định. Sau khi cải tạo có thể thu hoạch thêm trong vòng 7-8 năm mới phải thay thế”, ông Cẩn nói.