Chống lại tình trạng kháng kháng sinh (AMR) trong lĩnh vực chăn nuôi cá rô phi của Ai Cập

Một dự án nhằm giảm nhu cầu sử dụng thuốc kháng sinh trong lĩnh vực chăn nuôi cá rô phi của Ai Cập đang đạt được đà phát triển.

Tiến sĩ Mahmoud Eltholth (phải) là một trong những tác giả chính của bài báo mới về kháng kháng sinh (AMR) ở cá rô phi Ai Cập

Tiến sĩ Andrew Desbois và Tiến sĩ Mahmoud Eltholth là hai trong số các tác giả chính của bài báo mới về chủ đề này giải thích với tờ The Fish Site về cách mà các nhà nghiên cứu và nông dân đang làm việc cùng nhau để đạt được mục tiêu này.

Bạn có thể trình bày tổng quan ngắn gọn về quy mô ngành chăn nuôi cá rô phi của Ai Cập không?

Nghề nuôi trồng thủy sản ở Ai Cập là một câu chuyện thành công lớn vì Ai Cập sản xuất nhiều sản phẩm nuôi trồng thủy sản hơn bất kỳ quốc gia nào khác ở châu Phi với tỷ suất lợi nhuận cao. Ngành này đã có sự mở rộng đáng kể trong những thập kỷ gần đây nhờ vào sự phát triển của các trại sản xuất giống và nhà máy thức ăn tư nhân và Ai Cập đã sản xuất 1,051,444 tấn cá rô phi vào năm 2018. Điều quan trọng là duy trì sự thành công này trong tương lai, nhờ đó đảm bảo nguồn thực phẩm giàu chất dinh dưỡng và duy trì sinh kế.

Phương thức sản xuất chính và những thách thức chính mà người chăn nuôi cá rô phi của đất nước này phải đối mặt là gì?

Phương thức sản xuất chủ yếu là trong các ao đất lớn lộ thiên, hầu hết các ao này đều được hoạt động theo hình thức bán thâm canh. Những thách thức chính là duy trì chất lượng nước, chi phí thức ăn, đảm bảo giá thành sản phẩm có lợi cũng như tỷ lệ tử vong hợp lý.

Tình trạng sử dụng thuốc kháng sinh có tăng lên trong lĩnh vực cá rô phi của Ai Cập trong những năm gần đây hay không và nếu có thì tại sao lại xảy ra trường hợp như vậy?

Thuốc kháng sinh được sử dụng trong chăn nuôi cá rô phi và cũng giống như những nơi khác, những loại thuốc thiết yếu này là những công cụ quan trọng để duy trì sức khỏe và phúc lợi của động vật, thứ mà phải được sử dụng một cách thích hợp để đảm bảo hiệu quả lâu dài của chúng. Cũng giống như nhiều quốc gia, những số liệu về việc sử dụng thuốc kháng sinh rất khó có được, ngay cả trong việc sử dụng khám và điều trị cho con người cũng vậy. Trong điều kiện tốt nhất thì dữ liệu thường chắp vá. Những lời đồn đại từ các chuyên gia trong lĩnh vực này cho thấy tình trạng sử dụng thuốc kháng sinh ở cá rô phi đang gia tăng, nhưng không có dữ liệu sơ cấp hay dữ liệu chính thức nào chứng minh cho tuyên bố này. Bất kể số lượng thuốc kháng sinh đang được sử dụng là bao nhiêu đi chăng nữa thì mục đích của dự án là nhằm giảm bớt tình trạng sử dụng thuốc kháng sinh ngay cả khi tổng lượng thuốc sử dụng đã thấp.

Những thách thức vi khuẩn chính mà cá rô phi đang phải đối mặt ở Ai Cập là gì?

Có một số loại vi khuẩn chủ yếu có thể gây ra các vấn đề ở cá rô phi ở Ai Cập, bao gồm các mầm bệnh cơ hội như Aeromonas spp., Streptococcus spp., Francisella noatunensis và những loại khác. Những vi khuẩn này có thể gây nhiễm trùng khi chất lượng nước trở nên xấu đi và điều này ảnh hưởng bất lợi đến tình trạng của cá và tình trạng miễn dịch của chúng, khiến chúng dễ bị nhiễm bệnh hơn. Thuốc kháng sinh được sử dụng để điều trị các bệnh do vi khuẩn gây ra, nhưng tình trạng thiếu các phương pháp chẩn đoán và năng lực sẵn có cho những người nuôi cá có thể có nghĩa là thuốc kháng sinh được áp dụng để ngăn ngừa tỷ lệ tử vong xảy ra vì những lý do không điển hình.

Dự án mới nhất này ra đời như thế nào?

Bài báo báo cáo kết quả thu thập được trong khuôn khổ dự án do Hội đồng Nghiên cứu Y khoa (MRC) tài trợ nhằm giải quyết vấn đề toàn cầu về tình trạng kháng thuốc kháng sinh (AMR). Thuốc kháng sinh là chất chống vi trùng và việc sử dụng kháng sinh trong nuôi trồng thủy sản có thể góp phần vào gánh nặng kháng kháng sinh (AMR) toàn cầu, nhưng mối liên hệ này vẫn chưa được nghiên cứu kỹ lưỡng. Các bước giảm sử dụng thuốc kháng sinh trong tất cả các loại hình chăn nuôi (và cả trong phòng khám cũng như vậy) là một biện pháp tốt để giảm gánh nặng kháng kháng sinh (AMR), mà tình trạng này trong trường hợp xấu nhất dẫn đến việc thuốc kháng sinh điều trị nhiễm trùng không hiệu quả.

Giải thưởng MRC đã xây dựng một nhóm các chuyên gia để điều tra nghiên cứu các biện pháp giảm thiểu việc sử dụng thuốc kháng sinh và giải quyết vấn đề kháng kháng sinh (AMR) trong nuôi trồng thủy sản. Nhóm nghiên cứu bao gồm các đồng nghiệp đến từ Viện Nuôi trồng Thủy sản, trường Cao đẳng Thú y Hoàng gia, London, Trường Vệ sinh và Y học Nhiệt đới London, Viện Nghiên cứu Chăn nuôi Quốc tế (Ethiopia), WorldFish (Malaysia), trường Đại học Khoa học Động vật và Thú y Chattogram (Bangladesh), Viện Nghiên cứu Nuôi trồng Thủy sản số 1 (Việt Nam) và trường Đại học Kafrelsheikh (Ai Cập). Dự án tập trung vào hai quốc gia sản xuất chính về nuôi trồng thủy sản toàn cầu (đó là Việt Nam và Ai Cập) và những phát hiện từ Ai Cập đã được báo cáo trong bài báo mới nhất của chúng tôi.

Điều gì đã truyền cảm hứng để bạn thiết lập một buổi hội thảo liên quan đến vấn đề kháng kháng sinh (AMR) ở Ai Cập?

Ai Cập là một câu chuyện thành công lớn về nuôi trồng thủy sản và nó sản xuất ra nhiều sản phẩm hơn bất kỳ quốc gia nào khác ở Châu Phi. Vì vậy, nơi tốt hơn để bắt đầu là ở đâu? Ngành cá rô phi đã phải đối mặt với nhiều thách thức trong 10 năm qua và cần phải đảm bảo rằng ngành này vẫn đạt năng suất cao trong thời gian dài. Các vấn đề về dịch bệnh (chẳng hạn như dịch bệnh do vi khuẩn gây ra) thường trở nên khó khăn hơn khi sản lượng tăng cao lên. Không có gì đáng bất ngờ và điều này xảy ra ở khắp mọi nơi thuốc kháng sinh được sử dụng, đã có một số ít báo cáo về mầm bệnh kháng kháng sinh ở cá và các trang trại chăn nuôi cá. Cùng làm việc với nhau trong ngành này, chúng tôi đã tìm cách tìm hiểu các nguyên nhân dẫn đến việc sử dụng thuốc kháng sinh để xác định các biện pháp làm giảm nhu cầu sử dụng thuốc kháng sinh và làm giảm khả năng mầm bệnh kháng thuốc trở thành một vấn đề nghiêm trọng hơn.

Hội thảo đã tạo ra sự hứa hẹn như thế nào?

Cuộc hội thảo là một cơ hội tuyệt vời cho các học giả, hộ nông dân, các tổ chức khu vực bên thứ ba và các ngành công nghiệp hỗ trợ đồng minh gặp gỡ và thảo luận về những thách thức và cơ hội đối với ngành nuôi trồng thủy sản ở Ai Cập. Chúng tôi cũng đã tiến hành một cuộc khảo sát tiếp theo để thu được những phản hồi từ một số lượng đông đảo các bên liên quan những người mà họ đã không thể tham dự cuộc hội thảo này được. Đó là một sự kiện thực sự đầy năng lượng với rất nhiều cuộc thảo luận bởi sự nhiệt tình từ phía những người tham gia hội thảo thật đáng kinh ngạc và niềm đam mê chung trong việc tìm kiếm các biện pháp giảm thiểu tình trạng sử dụng thuốc kháng sinh là một phần của sự nhiệt huyết đó. Một động lực chính để tương tác với các bên liên quan “trên thực tế” là sự công nhận rằng chính những người nông dân bản thân họ sẽ có khả năng bị ảnh hưởng nhiều nhất bởi những thay đổi về mặt chính sách và thực tiễn nhằm giảm bớt tình trạng sử dụng thuốc kháng sinh và điều quan trọng là phải sớm nghe thấy tiếng nói của họ trong quy trình liên quan đến tính khả thi và khả năng chấp nhận được của bất kỳ biện pháp can thiệp nào được đề xuất.

“Những điểm nóng” cụ thể về tình trạng sử dụng thuốc kháng sinh là gì và tại sao?

Thuốc kháng sinh được sử dụng vào nhiều thời điểm khác nhau trong quá trình sản xuất, bao gồm cả thời điểm tại trại giống và tại trang trại chăn nuôi thương phẩm. Vì vậy, đây là những nơi mà vi khuẩn kháng thuốc có thể được lựa chọn. Việc thu thập dữ liệu tốt hơn về số lượng và loại thuốc kháng sinh chính xác được sử dụng trong tương lai sẽ cho phép chúng ta hiểu sâu hơn về tình trạng sử dụng chúng và tạo điều kiện thuận lợi cho việc đưa ra quyết định sáng suốt để tìm ra những điểm hiệu quả nhất can thiệp vào nhằm giảm thiểu tình trạng sử dụng cũng như tìm ra các biện pháp và phương tiện tốt nhất để đạt được mục tiêu này.

Làm thế nào để cá nhân những người nông dân dễ tiếp nhận nguyên tắc giảm bớt tình trạng sử dụng thuốc kháng sinh của họ?

Việc sử dụng thuốc kháng sinh ngụ ý rằng có một căn bệnh mà điều này thì không tốt đối với bất kỳ người nông dân nào. Do đó, những người nông dân ở Ai Cập rất quan tâm đến việc khám phá ra những biện pháp tiết kiệm chi phí để giảm bùng phát dịch bệnh và nhờ đó giảm bớt nhu cầu sử dụng thuốc kháng sinh. Những người nông dân là những người rất linh hoạt, năng động và giàu trí tưởng tượng, họ luôn cởi mở với những cách tiếp cận mới để cải thiện hoạt động chăn nuôi của họ.

Các thành viên của cuộc hội thảo đã đưa ra kết luận đâu là những lựa chọn thay thế thuốc kháng sinh thực tế nhất dành cho những người nông dân Ai Cập khi họ phải đương đầu với những thách thức bởi vi khuẩn?

Hiện tại, không có lựa chọn thay thế thực tế nào dành cho thuốc kháng sinh khi điều trị đàn cá đã bị nhiễm vi khuẩn. Nhưng một trong những thách thức lớn là việc xác định vấn đề đang phải đối mặt là do vi khuẩn gây ra chứ không phải do yếu tố khác gây ra và điều này bắt nguồn từ thực trạng thiếu năng lực chẩn đoán, đây là điều không hiếm gặp trên toàn thế giới. Những người tham gia hội thảo có cảm giác mạnh mẽ rằng men vi sinh (lợi khuẩn) là một công nghệ ngăn chặn sự bùng phát dịch bệnh đầy hứa hẹn. Thật vậy, trong tương lai, men vi sinh được dự đoán sẽ góp phần làm giảm gánh nặng dịch bệnh trong nuôi trồng thủy sản trên toàn cầu chứ không chỉ ở Ai Cập.

Lựa chọn nào bạn thấy là hứa hẹn nhất?

Việc duy trì chất lượng nước và quản lý thức ăn chăn nuôi tốt hơn là hai lĩnh vực chính mà những người tham gia hội thảo cảm thấy những thay đổi có thể có tác động nhiều nhất để giảm bớt tình trạng bùng phát dịch bệnh và do đó cần phải sử dụng đến các biện pháp điều trị bằng thuốc kháng sinh. Một trong những thách thức chính trong lĩnh vực cá rô phi ở khu vực đồng bằng sông Nin là phần lớn nước được sử dụng để lấp đầy các ao nuôi và để trao đổi nước chảy đến từ các kênh đào thoát nước thải từ cây nông nghiệp. Nước này có thể có chứa trầm tích, cũng như các chất gây ô nhiễm hóa học và vi sinh vật mà không có chất nào trong số các chất này được đặc biệt tiếp nhận trong nước dùng để nuôi cá.

Cuộc hội thảo đã giúp phổ biến những lựa chọn thay thế này như thế nào và mức độ sử dụng thuốc kháng sinh có thay đổi nhiều kể từ sự kiện này hay không?

Cuộc hội thảo không nhằm mục đích phổ biến thông tin về các lựa chọn thay thế thuốc kháng sinh mà là để lắng nghe các bên liên quan về những lựa chọn thay thế mà họ đã sử dụng hoặc cảm thấy có thể ứng dụng trong tương lai (đặc biệt là để ngăn ngừa bệnh tật). Tuy nhiên, một số thử nghiệm trong tương lai sẽ hữu dụng trong việc đánh giá hiệu quả của một số lựa chọn thay thế thuốc kháng sinh để ngăn ngừa tình trạng bùng phát dịch bệnh và giảm nhu cầu sử dụng thuốc kháng sinh (chẳng hạn như men vi sinh, đặc biệt là những loại đã được người nông dân sử dụng). Điều này có nghĩa là các sản phẩm và phương pháp tiếp cận hiệu quả có thể được triển khai rộng rãi hơn, sau khi đánh giá đúng mức về chi phí và lợi ích của chúng.

Những vấn đề quan trọng nhất khác đang nổi lên trong lĩnh vực chăn nuôi cá rô phi của Ai Cập là gì?

Chất lượng nước: đặc biệt là ở những khu vực mà luật thủy lợi chỉ cho phép những người nuôi cá sử dụng nước thải nông nghiệp.

Chi phí sản xuất cao: do chi phí đầu vào cao như chi phí thức ăn, nhiên liệu và các loại chi phí khác.

Giá cả thị trường thấp: do hiện nay thiếu cơ hội trên thị trường xuất khẩu và ít các lựa chọn giá trị gia tăng hơn, điều này có nghĩa là những người nông dân phải bán cá của họ ngay sau khi thu hoạch, ngay cả khi giá thành thấp (chẳng hạn như lúc nguồn cung nhiều).

Thiếu hụt các cộng nghệ chẩn đoán tại trang trại với giá cả phải chăng để hỗ trợ đưa ra quyết định nhanh chóng về cách tốt nhất để giải quyết vấn đề.

Trong các bước tiếp theo, chúng tôi sẽ tham gia với các nhà hoạch định chính sách trong nước để chia sẻ những phát hiện của chúng tôi rồi sau đó làm việc với họ để xác định những biện pháp tốt nhất để hỗ trợ ngành nuôi trồng thủy sản trong việc giảm bớt tình trạng sử dụng thuốc kháng sinh. Điều này phải phù hợp với Kế hoạch hành động cấp quốc gia về thực trạng kháng kháng sinh của đất nước này, đây là những kế hoạch do mọi quốc gia lập ra nhằm nỗ lực giải quyết cuộc khủng hoảng kháng kháng sinh (AMR) đang diễn ra trên toàn cầu.