Hiệu ứng mùa mưa trong ao tôm

Hiểu được những thay đổi về chất lượng nước và biến đổi ao trong mùa mưa giúp người nuôi quản lý được rủi ro cho ao nuôi. Mưa lớn trong mùa mưa có ảnh hưởng trực tiếp và gián tiếp đến sản xuất tôm, đến các ao nuôi. Nắm được tác động của mưa đến sức khỏe tôm, người nuôi có thể làm để hạn chế những tổn thất liên quan đến hiện tượng khí hậu này.

Mưa lớn gây bất lợi cho tôm nuôi     Ảnh: Vũ Mưa 

Ảnh hưởng trực tiếp

Mưa thường làm cho nhiệt độ trong ao giảm từ 5 đến 60C so với môi trường, nhưng nó có thể thấp hơn nhiều nếu nó kết hợp với các hệ thống áp suất thấp lớn (gió to). Do sự tan rã của khí Carbon dioxide (CO2), mưa sẽ dẫn đến việc độ pH giảm (chỉ đạt khoảng 6,2 - 6,4). Hai yếu tố vật lý này có xu hướng làm giảm nhiệt độ và độ pH của các ao nuôi tôm. Ngoài ra, do hậu quả của pha loãng, độ mặn và độ cứng cũng giảm do sự giảm nồng độ ion trong ao nuôi.

Những thay đổi các yếu tố vật lý khác liên quan trực tiếp đến mưa bao gồm sự gia tăng chất rắn lơ lửng và độ đục của ao cao hơn  tác động tiêu cực đến sự xâm nhập của ánh sáng mặt trời và gây ra các sự cố đột ngột của tảo trong ao.

Sự hình thành của một halocline (sự thay đổi độ mặn giữa các tầng nước khác nhau trong ao) trong các ao thường có thể được quan sát do sự khác biệt về độ mặn giữa nước mưa và nước ao, vì nước mưa có độ mặn thấp hơn thường nổi trên nước ao.

Ảnh hưởng gián tiếp

Một chuỗi các hiện tượng thường được quan sát thấy, trong đó lượng mưa chỉ là khởi đầu. Gần như luôn luôn có một sự sụt giảm đột ngột (sụp đổ) trong quần thể vi tảo sau hoặc trong thời gian những cơn mưa xuất hiện. Điều này là do nhiều yếu tố, mặc dù các yếu tố liên quan nhất trong hiện tượng này là sự sụt giảm pH (độ axit tương đối của mưa), giảm nồng độ khoáng chất và vi chất dinh dưỡng, tăng độ đục và cuối cùng là giảm cường độ mặt trời.

Sau đó, các quần thể vi khuẩn dị dưỡng - với vai trò phân hủy chất hữu cơ - tăng theo cấp số nhân do sự gia tăng của các chất dinh dưỡng từ các tế bào tảo chết lắng xuống đáy ao.Tại thời điểm này, rất dễ để quan sát sự suy giảm ôxy hòa tan (DO) liên tục. Nhu cầu ôxy sinh học cao (BOD) bởi vi khuẩn dị dưỡng và thiếu ôxy sản xuất bởi sinh vật tự dưỡng (đã chết), có thể đạt được một tình trạng thiếu ôxy trong một thời gian rất ngắn nếu không có biện pháp khắc phục. Ngoài việc tiêu thụ ôxy có sẵn, hô hấp do vi khuẩn tạo ra Carbon dioxide sẽ làm giảm pH nhiều hơn nữa.

Chuỗi các hiện tượng này kết thúc với điều kiện DO, pH và nhiệt độ thấp tạo ra một môi trường rất không thuận lợi cho việc nuôi tôm. Đầu tiên, những yếu tố này và một lượng rất lớn chất hữu cơ sẽ là điều kiện lý tưởng cho sự gia tăng của vi khuẩn với một chiến lược sinh sản nhanh và linh hoạt có tính kỵ khí và có thể thống trị sinh khối đơn bào. Vibrio spp thường chiếm ưu thế trong các điều kiện này và có thể nói Vibrio spp là một tác nhân gây ra rất nhiều bệnh cho tôm nuôi.Trong những điều kiện tương tự, tất cả các hợp chất sẽ được giảm theo những điều kiện này, bao gồm cả sunfat. Trong điều kiện khử và pH thấp, hydrogen sulfide (H2S) cực kỳ độc hại đối với động vật giáp xác ở nồng độ mà thông thường sẽ không có vấn đề.

Tất cả các yếu tố môi trường nêu trên như nhiệt độ, pH, DO, độ mặn, độ cứng đều có những tác động đến sức khỏe của tôm. Khi mưa xuống, môi trường thay đổi, các yếu tố này sẽ gây ra bất lợi cho tôm nuôi. Chẳng hạn, tôm sẽ giảm ăn, dễ bị stress, thiếu khí và dễ nhiễm bệnh cũng như tăng tỷ lệ chết, giảm năng suất của ao.

Biện pháp để giảm thiểu tác động của mưa lớn

Trước những cơn mưa:

- Làm sạch và thông thoáng các kênh thoát nước. Trong một số trường hợp, có thể cần phải lắp đặt một trạm bơm ở một đầu kênh thoát nước để xả nước mưa khi mực nước sông vượt quá mức thoát nước.

- Rải vôi Canxi Cacbonat (500 kg/ha) lên bờ ao. Khi trời mưa, Cacbonat Canxi hòa tan và thấm vào bờ ao, giúp duy trì độ pH và độ cứng trong các giá trị ao có thể chấp nhận được. Trong trường hợp cực đoan, nên sử dụng các ứng dụng Kali Clorua ở mức 100 kg/ha.

- Sửa chữa và thu hẹp các sườn dốc, đê và bảo vệ các khu vực xói lở lớn nhất với các túi cát và có các hàng rào của thân cây cắt nhỏ.

- Đảm bảo rằng tất cả các cổng thoát nước cho phép thoát nước bề mặt. Ống PVC được chôn vùi theo chiều ngang trong các mức thu ở độ cao của ao đầy đủ có thể làm tăng hiệu quả của loại thoát nước này.

- Kiểm tra tất cả các thiết bị sục khí và các bảng điều khiển và lắp đặt mạng điện. Nếu không lắp đặt máy sục khí, ít nhất một thiết bị thông gió di động được bảo đảm có thể di chuyển giữa các ao bằng máy kéo nhỏ.

Trong những cơn mưa:

- Xả nước mặt.

- Đo DO và pH liên tục và nếu độ pH giảm xuống, hãy dùng Calcium Carbonate.

- Giảm lượng ăn bằng 70% khẩu phần bình thường và tiếp tục giảm nó theo nhiệt độ và dữ liệu DO.

- Bật tất cả các thiết bị sục khí cơ khí sẵn có và cố gắng duy trì mức DO trên 4ppm mọi lúc.

- Theo dõi tình trạng phát triển của vi tảo ao bằng cách quan sát các mẫu bằng kính hiển vi - tế bào chết vẫn có thể có màu xanh lá cây. Tế bào tảo khỏe mạnh có một không bào trung tâm đầy đủ và không có sự tách biệt giữa thành tế bào và màng tế bào. Nếu tảo chết xảy ra, đôi khi nó có thể được ngăn chặn bằng cách trao đổi nước ao để giảm mật độ tế bào tảo và bằng cách tăng độ pH.

Sau những cơn mưa:

- Áp dụng tăng dần dần lượng nước trong ao khi nhiệt độ tăng lên, miễn là giá trị pH và DO được chấp nhận và tổng số tôm trong ao cần được biết đến. Điều rất quan trọng là phải xác nhận lại số lượng tôm sau mưa. Vì tỷ lệ tử vong của tôm có xu hướng mãn tính, nên lấy mẫu tôm hàng ngày trong ít nhất một tuần sau đó.

- Thêm Vitamin C, muối kali, natri và magiê vào thức ăn trước khi cho ăn.

- Một số nhà nghiên cứu đề nghị bổ sung probiotic (thường là các loài có khả năng phân hủy chất hữu cơ cao) với liều lượng cao để ngăn chặn sự thống trị của vi khuẩn không mong muốn.

- Duy trì mức độ sục khí cao cho đến khi có một quần thể vi tảo mới ổn định trong ao.

Các thông số	Ảnh hưởng
Độ đục	Tăng do các hạt sét
Nhiệt độ	Trung bình giảm 3-5 độ C
Độ mặn	Giảm tùy thuộc vào lượng mưa
pH	Ban đầu giảm xuống 6,7 và nhiều hơn nữa sau đó
Hydrogen sulfide (H2S) và amoniac (NH3)	Có thể tăng sau 2 đến 3 ngày
Độ cứng	Giảm tùy thuộc vào lượng mưa
Oxy hòa tan	Đầu tiên tăng, sau đó giảm rõ rệt

Bảng 1: Ảnh hưởng của lượng mưa đến các thông số chất lượng nước

Kết luận

Tác động tổng thể của lượng mưa trong ao tôm là làm cho tỷ lệ chết của tôm ở mức độ lớn hơn hoặc thấp hơn. Sự suy giảm tôm nuôi này có thể có một số nguyên nhân, chẳng hạn như thiếu ôxy, nhiễm trùng thứ cấp, ăn thịt đồng loại, độc tính H2S và các vấn đề khác liên quan đến lột xác. Tỷ lệ tử vong này thường xảy ra từ hai đến ba ngày sau những trận mưa, không có dấu hiệu rõ ràng (như sự hiện diện của chim, cò). Do đó, điều rất quan trọng là các nhà quản lý trang trại nuôi tôm hiểu các quy trình liên quan đến mưa và được chuẩn bị để có những hành động thích hợp nhằm hạn chế rủi ro kinh tế đặc trưng cho lượng mưa theo mùa.