Tăng tỉ lệ sống của cá nhiễm bệnh xuất huyết bằng cỏ sữa lá lớn

Bệnh nhiễm khuẩn hiện nay vẫn là một vấn đề đáng lo ngại đối với nông dân nuôi cá trên toàn thế giới vì chúng dẫn đến thiệt hại kinh tế nặng nề. Trong số các vi khuẩn gây bệnh, Aeromonas hydrophila là loài gây bệnh xuất huyết phổ biến trên cá nước ngọt như cá tra, cá trê phi, cá chép...

Cỏ sữa lá lớn - kháng sinh tự nhiên giúp tăng tỉ lệ sống của cá nuôi khi bị nhiễm bệnh xuất huyết. Ảnh: temperate.theferns

Aeromonas hydrophila là vi khuẩn gram âm và chúng có khả năng sống sót trong cả điều kiện hiếu khí và kỵ khí có nhiều yếu tố độc lực tác động đến các cơ quan khác nhau. Các triệu chứng bao gồm bỏ ăn, đốm đỏ trên thân, xuất huyết tập trung nhiều ở gốc vây xung quanh miệng, bụng phình to và mang nhạt. Việc sử dụng kháng sinh, đặc biệt là oxytetracycline (OTC), là một cách tiếp cận thường xuyên để kiểm soát mầm bệnh do vi khuẩn. Tuy nhiên, việc sử dụng kháng sinh đã trở nên hạn chế hơn hoặc thậm chí bị cấm hoàn toàn do sự phát triển của vi khuẩn kháng kháng sinh trong cá cũng như lo ngại về tác dụng của kháng sinh với sức khỏe của người tiêu dùng. Do đó, các lựa chọn thay thế cho phương pháp điều trị bằng kháng sinh, như thảo dược và chiết xuất thảo dược, ngày càng được nghiên cứu và áp dụng rộng rãi để phòng và trị các bệnh nhiễm khuẩn trên cá.

Trong số những thảo dược tiềm năng thì các loài từ chi Citrus (Họ Rutaceae), được trồng rộng rãi trên khắp thế giới và được biết có khả năng kháng khuẩn và ký sinh trùng (Tomotake et al. 2006; al. 2016). Euphorbia hirta còn được gọi là cây cỏ sữa lá lớn( Thuộc Họ Euphorbiaceae) được dùng nhiều ở các nước nhiệt đới và cận nhiệt đới để điều trị các bệnh khác nhau, như sốt xuất huyết, viêm phế quản mãn tính và khả năng kháng khuẩn rộng với vi khuẩn.

Việc sử dụng các chất chiết xuất từ cam chanh, cỏ cà ri hoặc cỏ sữa lá lớn Euphorbia hirta đã được chứng minh chúng mang lại lợi ích sức khỏe cho cá. Những nghiên cứu gần đây đã chứng minh rằng vỏ cam quýt ở mức 15 hoặc 30 g/kg cũng như bột hạt cỏ cà ri ở mức 50 g/kg đã cải thiện khả năng miễn dịch của cá tráp (Sparus auratus). Và việc bổ sung chiết xuất từ cỏ sữa lá lớn vào chế độ ăn cũng góp phần cải thiện các phản ứng miễn dịch đặc hiệu và không đặc hiệu đồng thời tăng tỉ lệ sống của cá chép sau khi thử thách với bệnh xuất huyết (Pratheepa và Sukumaran 2014). Hơn nữa, chế độ ăn từ cỏ sữa lá lớn đã cải thiện đáng kể sự phát triển của cá rô phi Oreochromis niloticus cũng như sự sống còn của chúng khi nhiễm bệnh do vi khuẩn Streptococcus agalactiae (Kareem et al.2016).

Mục đích của nghiên cứu Atefeh Sheikhlar và cộng sự 2017 nhằm (1) so sánh hoạt tính kháng khuẩn trong phòng thí nghiệm của dịch chiết nước hoặc chiết xuất metanol từ ba loại thực vật khác nhau (hạt cây cỏ cà ri, vỏ chanh và các bộ phận trên của cỏ sữa lá lớn) với vi khuẩn gây bệnh A. hydrophila và (2) lợi ích của chiết xuất methanolic của cỏ sữa lá lớn E. hirta đối với sự tăng trưởng, sinh trưởng và các đặc điểm sinh hóa của cá trê lai Clarias gariepinus cũng như khả năng chống lại bệnh do A. hydrophila.

Kết quả của nghiên cứu 1: Phương pháp khuếch tán qua giếng thạch cho thấy rằng chiết xuất methanol của cỏ sữa lá lớn E. hirta (EHE) có vùng ức chế lớn nhất và nồng độ ức chế tối thiểu thấp nhất so với tất cả các chiết xuất thảo dược khác. Dựa trên kết quả này, EHE được đưa vào chế độ ăn bổ sung cho cá trê phi ở thí nghiệm 2 với hàm lượng: 0 (đối chứng), 2, 5 hoặc 7 g/kg thức ăn (thí nghiệm 1).

Mỗi nhóm cá được tiến hành ba lần, với 30 con (trọng lượng trung bình ± SE = 9,4 ± 0,4 g) trong mỗi lần lặp lại. Sau 30 ngày, sự tăng trưởng, lượng thức ăn, chỉ số gan (HSI) và các thông số sinh hóa huyết tương đã được đo. Với một nhóm cá trê lai bổ sung hiệu quả của chế độ ăn EHE trong việc tạo ra sức đề kháng của cá đối với A. hydrophila trên 30 ngày được so sánh với chế độ ăn có chứa oxytetracycline (OTC; thí nghiệm 3). 

Thí nghiệm 1 cho thấy không có thay đổi đối với tăng trưởng, hiệu quả cho ăn, HSI hoặc các thông số sinh hóa huyết tương. Tuy nhiên, trong thí nghiệm 2, những con cá được cho ăn EHE ở mức 5 g/kg có tỷ lệ tử vong thấp hơn đáng kể so với nhóm đối chứng, với sức đề kháng cao hơn được quan sát thấy đối với cá được cho ăn EHE ở mức 7 g/kg.

Chế độ ăn sử dụng kháng sinh oxytetracycline có hiệu quả hơn chiết xuất từ cỏ sữa lá lớn EHE như là một biện pháp dự phòng nhiễm A. hydrophila cho cá trê phi. Tuy nhiên, EHE có thể là một chất bổ sung chế độ ăn uống có giá trị để cải thiện sức đề kháng của cá trê phi khi nhiễm trùng A. hydrophila.

Kết luận, nghiên cứu hiện tại cho thấy trong số sáu chiết xuất thảo dược khác nhau, chiết xuất methanol của E. hirta cho thấy hoạt tính kháng khuẩn in vitro mạnh nhất đối với A. hydrophila. Khi được đưa vào chế độ ăn của cá trê lai, chiết xuất E. hirta này được chứng minh là an toàn dựa trên sự tăng trưởng của cá và một số thông số máu. Hơn nữa, có một tiềm năng điều trị đáng kể của chiết xuất E. hirta khi cá bị thử thách với mầm bệnh A. hydrophila những phát hiện này có ý nghĩa quan trọng đối với việc quản lý bệnh cá da trơn.

Mặc dù có nhiều loại thuốc dự phòng khác nhau, nhưng việc sử dụng chiết xuất thảo dược từ E. hirta rất hứa hẹn vì kháng sinh tự nhiên này không tốn kém và có sẵn trên khắp thế giới. Tuy nhiên cần có nghiên cứu sâu hơn về mức độ cao hơn cũng như bất kỳ tương tác nào với các chiết xuất thảo dược khác, có thể cải thiện hiệu quả của từ cỏ sữa lá lớn và loại bỏ nhu cầu sử dụng kháng sinh.