Nhân Rộng Mô Hình Trồng Tiêu Trên Cây Trụ Sống Ở Ia Hrú (Gia Lai)

Trồng tiêu trên cây trụ sống là một mô hình kinh tế mới được nông dân huyện Chư Pưh (Gia Lai) áp dụng trong 5 năm trở lại đây. Với những hiệu quả thiết thực mà cách làm này mang lại, nhiều địa phương trên địa bàn huyện đã và đang tích cực phát triển, từng bước nhân rộng mô hình. Ia Hrú được xem là một xã điển hình như thế. 
Những năm trước đây, khi mô hình trồng tiêu trên cây trụ sống mới bắt đầu xuất hiện, người dân Ia Hrú còn e ngại và hoài nghi về hiệu quả kinh tế thật sự mà nó mang lại. Bởi thế, thay vì mạnh dạn áp dụng, nhiều nông hộ vẫn trung thành với cách làm cũ là trồng tiêu trên trụ chết như gỗ, gạch, bê tông. Thực tế cho thấy trồng tiêu trên cây trụ chết trong điều kiện không che bóng có thể đạt được năng suất cao, nhưng kèm theo đó là sự suy kiệt nhanh chóng do ra hoa quả quá độ và sự bùng phát của nhiều loại bệnh nguy hiểm làm hủy diệt vườn tiêu. 
Theo ông Lê Lai - Phó Chủ tịch UBND xã Ia Hrú - trồng tiêu trên cây trụ sống là kiểu canh tác bền vững, vừa che bóng, vừa kéo dài thời gian khai thác vườn tiêu, hạn chế được các bệnh nguy hiểm và có thể giảm bớt chi phí đầu tư ban đầu. Ông Lai cũng cho biết, UBND xã thường xuyên phối hợp với Phòng Nông nghiệp, Trạm khuyến nông huyện tổ chức những buổi tập huấn để tuyên truyền, hướng dẫn cho bà con hiểu và tin tưởng vào mô hình mới. 
Từ việc trồng thử nghiệm, người dân xã Ia Hrú đã và đang dần phát triển, nhân rộng mô hình. Đến nay, diện tích hồ tiêu được trồng trên cây trụ sống của toàn xã khoảng trên dưới 30 ha. “Thông thường, cây trụ sống được trồng 1 - 3 năm trước khi trồng tiêu. Nếu trồng tiêu cùng năm với trụ sống thì bắt buộc phải trồng trụ tạm vì khi đó trụ sống còn nhỏ, chưa có chỗ cho tiêu leo bám. Cây trụ tạm phải tốt để tiêu có thể leo bám trong vòng 2 - 3 năm trước khi cây trụ sống đủ lớn cho tiêu leo bám” - ông Lai cho hay. 
Các loại trụ sống phổ biến mà người trồng tiêu áp dụng là hông, keo, lồng mức, gòn... được trồng bằng cành hoặc ươm bằng hạt. Giống các loại cây này nông dân chủ yếu mua ở TP. Pleiku và Đak Lak, trừ cây gòn đa số là tự ươm bằng hạt. Mỗi loại cây dùng làm trụ sống cho tiêu đều có công dụng và thế mạnh riêng. Theo đánh giá của nhiều nông dân, keo là loại cây có ưu thế hơn cả vì lá của cây này nhỏ vừa có khả năng che mát nhưng cũng vẫn có tán xạ để ánh sáng xuống cho tiêu quang hợp. Bên cạnh đó, keo là cây họ đậu nên nó không cạnh tranh đạm với cây tiêu và có ưu điểm lớn rất nhanh và có tuổi thọ cao. Khi cắt trụi cành, cây keo không chết và cành, lá của nó còn có thể dùng để làm thức ăn chăn nuôi cho gia súc như heo, trâu, bò và dê... 
Anh Lê Đức Hải là chủ nhân của vườn hồ tiêu hơn 2 ha đang độ ra trái. Cũng được tư vấn và biết đến mô hình trồng tiêu trên cây trụ sống từ những ngày đầu cách làm này xuất hiện, nhưng gia đình anh vẫn lo ngại và chần chừ chưa dám áp dụng. Năm 2010, sau khi thấy được hiệu quả của mô hình từ một người bạn ở Đak Lak và những người xung quanh, anh Hải mới bắt đầu trồng thử.

Vừa sản xuất, anh vừa học hỏi kinh nghiệm từ những người đã thành công trước đó. Anh Hải chia sẻ: “Loại trụ sống mà tôi chọn là cây lồng mức, tuy lâu lớn nhưng tuổi thọ cao, khó chết. So với việc trồng trên trụ chết như trước đây, tôi thấy việc trồng trụ sống cho tiêu vừa tiết kiệm được chi phí vừa hạn chế được tỷ lệ mắc bệnh trên cây tiêu, năng suất cũng cao hơn. Với 2 ha hiện có, trung bình mỗi năm tôi thu về khoảng 10 tấn”. 
Để đảm bảo vườn tiêu trồng trên cây trụ sống sinh trưởng tốt, đồng đều, cho năng suất cao, theo anh Hải, người trồng tiêu cần phải chú ý tới các biện pháp kỹ thuật về thời gian trồng, khoảng cách trồng giữa cây hồ tiêu và cây trụ sống. Ngoài ra, khâu chăm sóc cũng vô cùng quan trọng, ảnh hưởng đến năng suất thu hoạch. 
Hiện nay, phá rừng lấy gỗ làm trụ tiêu đang là một vấn nạn khá nhức nhối ở Chư Pưh. Việc phát triển và nhân rộng mô hình trồng cây sống làm trụ cho tiêu không những đem lại lợi ích kinh tế cao cho người nông dân mà còn góp phần hạn chế được tình trạng các cánh rừng tự nhiên ngày càng bị xâm hại cạn kiệt.