Kỹ Thuật Nuôi Cá Trê Lai

I. MỘT SỐ ĐIỀU CẦN BIẾT VỀ CÁ TRÊ LẠI:

1. Cá Trê lai, một loại cá có sức chống chịu cao đối với điều kiện xấu của ao nuôi Cá Trê lai cỡ thương phẩm có thể sống trong nước với các giới hạn:
- Nhiệt độ từ 8 đến 39,5 0C- Độ chua, kiềm: pH từ 3,5 đến 10,5
- Độ muối dưới 15 0/00- Ôxy hoà tan: Cá có cơ quan thở phụ, hấp thụ được ôxy khí trời, nên có thể sống những nơi chật hẹp, hàm lượng ôxy hoà tan rất thấp, thậm chí có thể sống ở bên ngoài nước một số giờ nếu giữ được độ ẩm cầm thiết cho cá. Cá càng lớn khả năng chống chịu của cá càng cao.

-  Nhược điểm của cá Trê lai là khả năng chịu rét hơi kém. Vì thế về mùa đông ở Miền Bắc cần có kế hoạch phòng chống rét cho cá.

2. Cá Trê lai lớn nhanh, cho năng suất cao
 - Cá con: Ương nuôi từ cá bột sau 28 ngày có thể đạt qui cỡ cá giống 4-6 cm. - Cá thương phẩm: Nuôi từ cá giống, sau 4-5 tháng đạt qui cỡ 250-400 g/con.
 - Có thể đạt năng suất 1,0-2,0 kg/m2 sau 4-5 tháng nuôi trong điều kiện bình thường, không cần điều kiện thiết bị phức tạp. 
3. Cá Trê lai là loài cá ăn tạp, ăn trực tiếp được nhiều loại thức ăn - Lúc còn nhỏ ăn các loại động vật cỡ nhỏ sống trong nước như các loại động vật phù du (Thuỷ trần, bọ nước), giun đỏ v.v...
 - Lúc trưởng thành: ăn được các loại mùn bã động vật, côn trùng, cám gạo, phân gia súc, gia cầm, thức ăn hỗn hợp v.v... 
4. Cá Trê lai sinh sản kém, không có hiệu quả trong sản xuất. Chỉ sử dụng con lai F1 để làm cá thịt.

5. Bạn chọn cá Trê lai thế nào để nuôi ? Và làm thế nào để phân biệt chúng ? Hiện nay trên Miền Bắc đang nuôi 5 loài cá Trê lai trong đó 3 loài cá Trê lai thuần là: Cá Trê đen (Clarias fuscus), cá Trê vàng (C. macrocephalus), cá Trê phi (C. gariepinus), hai loại cá trê lai là: F.Đ và F.V.

Cả hai loại cá trê lai: F.Đ và F.V. đều có tính chống chịu khá, lớn nhanh, thịt ngon, ngoại hình đẹp. Mỗi loại có những ưu điểm riêng: cá trê lai F.Đ có sức chịu rét và chống chịu bệnh tốt hơn F.V, nhưng cá F.V lại có màu sắc đẹp, năng suất cá bột cao hơn F.Đ. Vì thế tuỳ theo điều kiện nuôi dưỡng, yêu cầu thị trường mà ta lựa chọn.
 II. NUÔI CÁ TRÊ THỊT THƯƠNG PHẨM

Cá trê lai có thể nuôi đơn, nuôi ghép với các loài cá nuôi khác. Khi nuôi ghép cần chú ý tới qui cỡ cá thể để tránh ảnh hưởng xấu lẫn nhau v.v... Đồng thời cá trê có thể nuôi trong hệ thống chăn nuôi tổng hợp với gà, vịt đạt kết quả tốt. Thông thường nuôi đơn dể chăm sóc, quản lý và phổ biến hơn. Dưới đây giới thiệu kỹ thuật về cách nuôi đơn.
 1. Nơi nuôi:
 Ao nuôi có điều kiện giống như ao nuôi vỗ cá bố mẹ, nhưng mực nước sâu hơn, thường sâu từ 1,0-1,5m, diện tích lớn hơn có thể từ vài chục đến vài nghìn m2. 
 2. Mật độ thả: Tuỳ thuộc vào cỡ cá giống, chế độ thức ăn, khả năng thay nước, trình độ chăm sóc v.v... Nếu nuôi trong diện tích nhỏ, chăm sóc được tốt có thể thả cá cỡ nhỏ 3-5cm. Nếu ao lớn khả năng diệt trừ địch hại khó khăn, mới bắt đầu nuôi kinh nghiệm còn nhiều hạn chế, nên thả cá cỡ 5-7cm. Cá giống thả phải khoẻ mạnh, đồng đều từ nguồn giống tốt. Dưới đây là một số mật độ thả đối với nuôi đơn.

- Ao nhỏ, chăm sóc, diệt trừ dịch hại tốt: Cỡ giống (cm) 3 – 5; Mật độ (con/m2) 15 – 25.
- Ao trung bình, chăm sóc đảm bảo: Cỡ giống (cm) 4 – 6; Mật độ (con/m2) 15 – 20.- Ao lớn, diệt trừ địch hại khó khăn: Cỡ giống (cm) 5 – 7; Mật độ (con/m2) 10 – 15.
 Nuôi ghép thường thả ghép cá trê 1,0-2,0 con/m2, cỡ cá trê phải nhỏ hơn cá nuôi khác. 
 3. Thức ăn cho cá: Sử dụng các loại thức ăn: Cám gạo, gạo kém phẩm chất, ngô, bã rượu, mì vụn, bột cá nhạt, đầu vỏ tôm, tôm, cua, ếch, nhái, giun đất, phế phụ lò giết mổ, phân gia súc, gia cầm v.v... để cho cá ăn. Cá càng lớn khả năng tiêu hoá càng mạnh, cá càng ăn tạp. Cần phối trộn các loại thức ăn. Thức ăn chất bột cần nấu chín. Lượng chất đạm (Protein) trong thức ăn càng nhiều càng tốt, lượng tối thiểu cần cho tháng thứ 1: từ 20-30%, tháng thứ 2 từ 10-20%, tháng thứ 3 trở đi từ 10-15% trong tổng số thức ăn.
  Khi cho cá ăn, nắm thành từng nắm khoảng 500 g/1nắm thả từ từ xuống một vài chổ trong ao để cho cá ăn (khoảng 200 m2/1điểm) lượng thức ăn cho ăn từ 4-6% khối lượng cá/ngày theo thức ăn khô, 8-12% theo thức ăn ướt, điều chỉnh theo mức ăn hết của cá.

 Một hình thức tốt là nuôi cá trê thích hợp với nuôi gà vịt, chuồng gà nằm trên bờ hoặc trên bờ ao, thức ăn rơi vãi của gà (5-10%), phân gà là thức ăn tốt cho cá. Cứ khoảng 2,5 kgcon gà nuôi được 1m2 ao. Trên mặt ao thả bèo cái giống mới 1/2 mặt ao để bèo hút bớt chất bẩn đồng thời cung cấp thức ăn cho chăn nuôi. Nếu có điều kiện có một ao khác bên cạnh để dùng nước thải của ao cá trê nuôi các loại khác như mè, rô phi. Các loại cá này làm thức ăn cho người, cá trê hoặc chăn nuôi khác.
  4. Chăm sóc:
 Cá trê lai tuy có sức chịu đựng cao đối với điều kiện xấu của môi trường, nhưng khi nước bị nhiễm bẩn, có màu đen, có mùi hôi cầm thay nước. Về mùa hè cầm chống nóng cho cá bằng cách giữ nước sâu trên 1m, thả bèo trên mặt nước. Về mùa đông cần chống rét cho cá bằng cách giữ nước sâu trên 1,5m, khuất gió, phủ bèo trên mặt ao v.v... Khi mới thả cá còn nhỏ, cần chú ý diệt trừ địch hại như chim bói cá, rắn nước, nếu trong ao có cá lớn quá trội, cần bắt tỉa để tránh cá tranh ăn và ăn lẫn nhau. Có biện pháp tích cực phòng cá đi trong mùa mưa lũ như đăng, cống chắc chắn, đề phòng đánh bắt trộm cá. 
 5. Thu hoạch: Thu tỉa bằng câu, thả ống, đánh lưới, thu toàn bộ bằng tát cạn ao. Trong điều kiện nuôi dưỡng tốt, khi thu hoạch có thể đạt qui cỡ:
 Nuôi 3-4 tháng đạt cỡ: 200-300 g/con Nuôi 5-6 tháng đạt cỡ: 400-500 g/con
 Nuôi 8-10 tháng đạt cỡ: 600-800 g/con Tỷ lệ sống đạt từ 70 đến 80%.
 III. PHƯƠNG PHÁP PHÒNG MỘT SỐ BỆNH THƯỜNG GẶP

1. Bệnh nhầy da:
 * Triệu chứng: Cá bột thường bơi thẳng đứng trên mặt nước, mang tím, vây cá bị ăn mòn, râu quăn, trên da có những đám chất nhầy, đôi khi có những cá bơi mất thăng bằng, xoắn vặn, cá chết hàng loạt. * Tác nhân gây bệnh: Do các loại ký sinh trùng như: Trùng bánh xe Trichodina glossatella, Epistylis v.v... trong đó trùng bánh xe là nguy hiểm nhất.
 * Điều trị: Dùng Sulfat đồng (phèn xanh) CuSO4 nồng độ 0,3-0,4 ppm (1ppm = 1/1.000.000), tắm trong 20-30 phút, tắm trong 2-3 ngày. Khi cá nổi nhiều trên mặt nước, ngừng tắm ngay, cho vào nước sạch. 
2. Bệnh trắng da, khoang thân: * Triệu chứng: Cá bột thường nổi trên mặt nước, bơi chậm chạp, trên thân có những vệt, đám trắng, da bị loét, vây cụt. Cá chết đứng thẳng, chết rất nhanh đồng loạt ở đáy bể.
 * Tác nhân gây bệnh: Do vi khuẩn Flezibacter columnaris. Vi khuẩn tiết độc tố huỷ hoại da, mang, cản trở hô hấp làm cá chết rất nhanh. * Điều trị: Có thể dùng các loại kháng sinh như Chloroxit, Tetracylin hay Ampicilin để tắm cho cá với liều lượng 1 viên 250mg/10 lít trong 30 phút.
 3. Bệnh trùng quả dưa, bệnh chấm trắng:
 * Triệu chứng: Trên da, gốc vây, ngực có những chấm nhỏ màu trắng, to bằng đầu ghim. Cá bơi thành từng đám trên mặt nước, ở các góc cạnh dụng cụ ương nuôi. Khi bị nặng da cá bung ra từng mảng. Bệnh hay lây, chết hàng loạt, rất nhanh trong 2-3 ngày. 
 * Tác nhân gây bệnh: Do một loại nguyên sinh động vật Ichthyophirius mulrifilis gây nên. Có 2 giai đoạn phát triển: - Giai đoạn 1: Trùng ký sinh nằm trong các bào nang dưới da (điểm màu trắng) chưa có thuốc điều trị.
 - Giai đoạn 2: Bào nang vỡ, ấu trùng bơi trong nước tìm gặp ký chủ trong 24h, giai đoạn này cá chết hàng loạt. 
 * Điều trị: Bệnh khó chữa. Có thể dùng 2 cách sau: - Cách 1: Ngâm cá trong dung dịch Vemalachit 0,005ppm. Nồng độ pH trong nước lên 9 bằng nước vôi trong, giữ nhiệt độ nước 28-29 0C. Hàng ngày thay nước thuốc 1 lần, giữ liên tục trong 8 ngày.
 - Cách 2: Ngâm cá trong nước với hàm lượng Formalin CH3COOH 25ppm, ở nhiệt độ nước 28-29 0C trong 8 ngày. 
 4. Bệnh sán lá một chủ 16 móc: * Triệu chứng: Cá bị bệnh có màu đen, đầu to, đuôi nhỏ, mang bị sưng, có thể trông thấy những sợi nhỏ, màu trắng trong dài 0,5-1,0mm bám trên da, vây, râu cá. Cá bơi ngoe nguẩy, chậm chạp hoặc dựng đứng trên mặt nước hoặc dựa vào thành dụng cụ.
 * Tác nhân gây bệnh: Do sán lá một chủ 16 móc Dactylogyrus gây nên. Chúng làm cho cá yếu chết dần và tạo cơ hội cho các vi khuẩn gây bệnh khác xâm nhập. * Điều trị: Tắm cá trong nước muối 30/00 trong 3-5 phút, hoặc phun trực tiếp Dipterex 0,25-0,5 ppm trong 1-2 ngày.
 Trong khi điều trị các bệnh trên cần cho cá ăn thức chất lượng tốt, tươi, lúc đầu cho ăn bằng 1/2 mức ăn bình thường, sau đó tăng dần theo sự hồi phục của cá. 
 5. Phòng trị bệnh cho cá trưởng thành: Cá trê càng lớn, sức chống chịu với bệnh càng cao. Tuy nhiên nếu điều kiện nuôi dưỡng quá xấu như: nước quá bẩn, thức ăn thối mốc, chất lượng kém, một số bệnh sẽ phát sinh:
  5.1. Bệnh do ký sinh trùng:
 * Triệu chứng: Trên da có nhiều chất nhầy, vết loét, vây bị thối rữa, có những điểm trắng trên lưng, cá có màu đen hơn so với bình thường, ngáp, dãy trên mặt nước hoặc xoắn vặn. * Tác nhân gây bệnh: Do ký sing trùng như: Trùng bánh xe, Costia v.v...
 * Điều trị: Dùng CuSO4 liều lượng 0,3-0,5 ppm phun trực tiếp xuống ao 2-3 ngày liền, phun đều khắp mặt ao. 
 5.2. Bệnh do vi khuẩn: * Triệu chứng: Có những vết loét trên cơ thể, vây cá bị thối rụng, bụng cá trương phù nề, ứ máu, da có nhiều chất nhầy, cá chết nhanh.
 * Tác nhân gây bệnh: Do các loại vi khuẩn Aeromonas sp, Flexibacter sp v.v... gây nên. * Điều trị: Thay nước 2 ngày/lần, bón vôi 120-200 kg/ha, trộn xay Tetracilin, chloroxit hoặc Ganidan vào trong thức ăn với liều lượng 0,3-0,5 g/kg thức ăn.