Cây nhãn cho mùa… quả đắng

Hiện đang là thời điểm chính vụ thu hoạch quả nhãn trên địa bàn huyện Bảo Thắng, nhưng khác với những năm trước, không khí ngày mùa trầm lắng. Nguyên nhân được xác định là thời điểm cây nhãn ra hoa, kết trái đã liên tiếp gặp phải những đợt nắng hạn gay gắt khiến quả nhãn non rụng như trút xuống gốc. Số cây đậu quả thì bị các loại sâu bệnh, bọ xít phá hoại. Quả nhãn Bảo Thắng hàng năm quả to, ăn ngon là thế, nhưng năm nay kích thước bé như viên bi, màu vỏ rám nắng thâm xì, cùi mỏng và thiếu vị ngon, thơm.

Ngậm ngùi chia sẻ, bà Hoàng Thị Hương, thôn Tân Thành, xã Phố Lu cho biết: “Năm trước, vườn nhãn nhà tôi cho thu hoạch gần 3 tấn quả, vậy mà năm nay gần như không được một quả nào. Nhãn sai hoa hơn nhiều năm trước, nhưng rồi sâu bệnh và nắng nóng làm rụng hết khi quả còn bé xíu”. Nhà bà Hương có 31 cây nhãn được trồng cách đây 18 đến 30 năm, năm 2014, gia đình bà thu 28 triệu đồng từ bán quả nhãn. Không chỉ hộ bà Hương, hơn 30 hộ dân trong thôn Tân Thành cũng rơi vào tình trạng tương tự.

Tại các xã thuộc “vựa nhãn” như Xuân Quang, Trì Quang và Phong Niên, kết quả vụ nhãn này không được như mong đợi. Hộ ông Nguyễn Văn Lân, thôn Sả Hồ, xã Phong Niên trồng gần 100 cây nhãn và làm nghề “mua nhãn non” của các hộ dân trên địa bàn. Ông Lâm chia sẻ rằng: “Năm nay lái nhãn lỗ nặng vì mất mùa. Tôi đã cho tưới nước, phun thuốc phòng trừ sâu bệnh hằng tuần nhưng cũng không cứu vãn được tình hình, sản lượng quả vẫn giảm từ 60% - 70% so với năm trước”. Năm 2014, ông Lân bỏ tiền mua nhãn non 86 cây, thu hoạch được 12 tấn quả. Vụ nhãn năm nay, ông Lân mua 145 cây, đã thu 132 cây, nhưng chỉ thu được 4 tấn quả, lỗ trên 50 triệu đồng.

Hiện, giá nhãn bán xô tại Bảo Thắng khoảng 15.000 – 18.000 đồng/kg, cao hơn cùng kỳ năm trước 5.000 – 7.000 đồng/kg. Tuy nhiên, mức giá này vẫn thấp hơn nhiều so với giá nhãn sản xuất ở tỉnh khác đang bán tại Lào Cai, “nhãn Bảo Thắng năm nay mất mùa, mất giá”, ông Lân ngậm ngùi. Tìm hiểu thêm chúng tôi được biết, ngoài nguyên nhân thời tiết, sâu bệnh, mùa nhãn thất thu là do trình độ chăm sóc cây trồng của người dân. Hơn 600 ha nhãn của huyện Bảo Thắng đang được người dân trồng theo hình thức quảng canh. Sau mùa thu hoạch, hầu hết các hộ dân thường không cắt tỉa cành già cỗi, làm cỏ gốc, bón phân bổ sung dinh dưỡng cho cây trồng nên chất lượng, sản lượng quả nhãn ngày càng giảm đi.

Từ năm 2013, cơ quan chức năng của huyện Bảo Thắng đã ghép cải tạo 3.175 cây nhãn đang tuổi thu hoạch, đến nay hầu hết các cây ghép chưa ra quả nên hiệu quả kinh tế vẫn đang còn là “ẩn số”. Đau lòng nhất là trường hợp ông Nguyễn Văn Lân, thôn Sả Hồ, xã Phong Niên. Năm 2014, ông Lân ghép cải tạo hơn 50 cây nhãn thì đợt nắng hạn vừa qua đã chết 41 cây. “Không ghép thì còn nhãn, ghép rồi mất cả cây trồng, chăm sóc bao nhiêu năm”, ông Lân bùi ngùi. Đến thời điểm này, cơ quan chuyên môn của huyện Bảo Thắng chưa có số liệu thống kê chính thức về số cây nhãn ghép đã chết trong các đợt nắng hạn vừa qua và tổng sản lượng quả nhãn năm 2015. Tuy nhiên, ông Đỗ Hồng Quân, Phó Trưởng phòng Kinh tế huyện Bảo Thắng chắc chắn rằng, sản lượng nhãn năm nay sẽ giảm mạnh.

Định hướng của huyện Bảo Thắng đối với cây nhãn trong thời gian tới (từ 2015 – 2018) là tiếp tục ghép cải tạo khoảng 2.800 cây nhãn và trồng mới 20.000 cây nhãn năng suất, chất lượng cao. Vùng trồng nhãn tập trung chủ yếu tại các xã: Xuân Quang, Trì Quang, Thái Niên, Phong Niên nhằm hình thành vùng chuyên canh nhãn hàng hóa. Hy vọng đây sẽ là giải pháp để giải tỏa sự lo âu và mở ra hướng đi mới cho các hộ trồng nhãn trên địa bàn huyện Bảo Thắng.

Toàn huyện Bảo Thắng có 650 ha nhãn được trồng phân tán tại nhiều xã khác nhau, trong đó có 613 ha nhãn đã cho thu hoạch quả. Năm 2014, tổng sản lượng nhãn quả của huyện Bảo Thắng là 1.733 tấn, doanh thu đạt trên 18 tỷ đồng.