Bài 5: Chuồng Trại Trong Chăn Nuôi Dê

(Th.S Hồ Quảng Ðồ)

Dê là vật nuôi dễ thích nghi với điều kiện ngoại cảnh, tuy nhiên khả năng sản xuất của chúng phụ thuộc rất lớn vào môi trường sống trong đó có yếu tố chuồng trại, đặc biệt đối với các giống cao sản.Chuồng trại dê so với các chuồng của các vật nuôi khác thì đơn giản và rẻ tiền hơn. Tuy nhiên cũng cần phải đáp ứng các yêu cầu kỹ thuật sau đây:
+ Giảm được sự bất lợi của thời tiết.+ Tránh rủi ro do trộm cắp.
+ Quản lý và đo lường được năng suất chăn nuôi.+ Tránh phiền phức cho xã hội do dê phá phách.

I. VỊ TRÍ :Do đặc tính dê thích sống nơi cao ráo, thoáng mát do vậy vị trí chuồng trại phải đáp ứng các yêu cầu trên. Hướng chuồng nên chọn hướng đông và đông nam.
Tùy điều kiện đất đai, bãi chăn thả, qui mô đàn để chọn và định vị trí chuồng trại. Tuy nhiên chuồng không nên quá gần nhà nhưng cũng không nên quá xa khó chăm sóc và quản lý.

II. VẬT LIỆU LÀM CHUỒNG :
Do đặc điểm cấu trúc chuồng dê đơn giản cho nên vật liệu làm chuồng chủ yếu các vật liệu có sẳn tại địa phương, dễ kiếm và rẻ tiền:Gỗ tận dụng, tre, tầm vông, thân cây dừa, thân cây cau...
Các loại lá tranh, dừa nước, ngói... đều có thể làm nguyên liệu lợp mái.

III. CÁC KIỂU CHUỒNG TRẠI :
Chuồng dê có thể phân ra thành các loại như sau:- Chuồng riêng rẻ (Chuồng đơn).
- Chuồng sàn có chia ngăn.- Chuồng sàn không chia ngăn.
- Chuồng trệt  không chia ngăn.- Chuồng nhốt chung trong một khu rào.
Hiện nay ở nước ta 2 dạng chuồng phổ biến nhất là Chuồng sàn có chia ngăn và Chuồng sàn không chia ngăn. Chuồng sàn có chia ngăn áp dụng đối với dê nuôi lấy sữa còn chuồng sàn không chia ngăn chủ yếu dùng cho nuôi dê thịt.Chuồng sàn có chia ngăn (hình 17): Kiểu chuồng này có thể chia theo nhóm dê như vắt sữa, chữa, khô, hậu bị và dê con.

 Các chi tiết chuồng như sau:
Sàn chuồng: Là nơi đi lại sinh hoạt của dê hàng ngày cho nên cần phải làm bằng vật liệu cứng bền như gỗ, sàn cao so với mặt đất khoảng 40- 60cm. Các thanh lót chuồng đều nhẵn và thẳng, có khe hở rộng 1,5-2cm bảo đảm cho phân lọt qua dễ dàng song không rộng quá làm kẹt chân dê, nhất là dê con.

Chuồng sàn chia ngăn theo cá thể kích thước mỗi ô cần dài: 1,5-1,6m rộng 0,8-1m, cao 1,5-2m.
Vách ngăn và cửa: Vách ngăn mục đích là cầm giữ dê ở một vị trí nhất định, vật liệu làm vách cũng giống như vật liệu làm sàn: gỗ, tre, tầm vông. Kích thước giữa các thang vách cách nhau 8-12cm, có độ cao từ mặt sàn lên 1,2-1,4m. Ngăn nuôi dê đực cần được làm chắc chắn hơn.Cửa chuồng: Chuồng sàn chia ngăn cửa không cần rộng chỉ đủ cho dê ra vào dễ dàng khoảng 35-40cm, cao 1m, cửa nên làm chắc chắn và dễ thao tác.
Mái lợp: Tùy theo kiểu chuồng trại và qui mô đàn có thể lợp 1 mái, 2 mái; mái ngắn hoặc mái dài. Vật liệu lợp mái tùy theo địa phương.

Nền đất:
Nền đất phía dưới sàn chuồng làm cao hơn bề mặt tự nhiên 0,3m, nền nên nện chặt nếu có điều kiện nên làm bằng xi măng hoặc gạch tàu.

Máng ăn và máng uống:
Máng thức ăn thô được treo bên ngoài vách ngăn cao vừa tầm cho từng loại dê khoảng 30-50cm có chổ đủ cho dê đưa đầu ra ngoài dễ dàng.Kích thước máng đáy 20-30cm, thành ngoài 30-40cm, thành trong 20-30cm và chiều dài tùy thuộc vào kiểu chuồng.
Máng thức ăn tinh: dùng bằng gỗ ván hoặc xô chậu loại chắc chắn để dê không phá phách.Máng uống: Nguồn nước uống có thể cung cấp trong ô chuồng (bằng xô, chậu) gắn chặt vào vách. Hoặc có thể dùng 1 cái lu để ở sân vận động cho dê uống.

Chuồng sàn không chia ngăn:Kiểu chuồng này được phổ biến ở phương thức nuôi chăn thả đặc biệt đối với dê thịt. Loại này vách ngăn ít tốn kém hơn và chỉ cần cửa rộng cho toàn bộ đàn dê ra vào dễ dàng. Máng ăn có thể đặt chạy dài theo mái lợp. Nước uống có thể đặt ở cửa và sân chơi.
Kiểu chuồng này có thể áp dụng đối với dê sữa nuôi nhốt bằng các sợi dây cố định ở mỗi con. Tuy nhiên loại chuồng này cũng cần có ngăn riêng cho những dê con mới sinh, hoặc phải có chuồng úm để tránh hao hụt đối với dê con.

Chuồng úm dê con:
Ðể tăng cường sức khỏe và tỷ lệ nuôi sống cần có chuồng úm dê con, chuồng úm dê con cần phải sạch sẽ, ấm khi trời lạnh, mát khi thời tiết nóng.Kích thước chuồng úm dài 0.8-1.2m, rộng 0.6-0.8m, cao 0.6-0.8m. Quanh chuồng úm có thể làm rèm che chắn cho dê con, chuồng úm chủ yếu sử dụng cho dê mới sinh.