Kỳ Lạ Mùa Điều Bình Phước

Năm 2014, tổng diện tích cây điều ở Bình Phước khoảng 135.000 ha, trong đó, diện tích đang cho thu hoạch là 132.575 ha. Dự kiến năng suất gần 1tấn/ ha thì sản lượng điều của tỉnh đạt hơn 132 ngàn tấn. Từ một loại cây trồng chủ lực, cây điều đã trở thành cây làm giàu cho hàng ngàn hộ dân trên đất Bình Phước.

Thế nhưng, vụ điều năm nay ở Bình Phước có những diễn biến rất bất thường, nơi được mùa, nơi lại bị mất trắng. Ngay trong một vườn điều cũng đã xảy ra tình trạng có cây quả nặng trĩu cành, có cây chỉ lác đác vài trái. Kèm theo hiện tượng rớt giá liên tục làm cho vụ điều năm 2014 ở Bình Phước bị thất bát, người trồng điều rơi vào cảnh lao đao.

Anh Đinh Văn Bê ở xã Tiến Hưng cho hay: Nhà tôi chỉ có 50 cây điều trồng cách đây hơn chục năm trên một ha đất. Mấy năm trước, gia đình tôi thu về được 3 tấn hạt điều tươi. Bình quân mỗi cây điều cho thu được 60 kg. Thế nhưng, vụ điều năm nay gia đình anh Bê chỉ thu về chưa đầy 2 tấn hạt điều tươi.

Do bị rớt giá liên tục nên thu nhập từ vườn điều nhà anh Bê chỉ được 40 triệu đồng, mất khoảng 30 triệu đồng so với những năm trước. Vợ anh Bê nói: “Nhà chỉ có một ha điều nên chúng tôi chăm sóc rất kỹ. Thế nhưng, năm nay thời tiết khắc nghiệt nên vụ điều này là thất bát”.

Theo anh Bê, do diễn biến bất thường của thời tiết nên cây nào ra hoa sớm là gia đình có thu. Còn cây nào ra hoa muộn gặp phải sương muối, lại thêm nắng nóng làm khô bông điều thì tỷ lệ đậu trái chỉ còn khoảng 50-60%.

Bà Mai Thị Ly ở Long Hưng than vãn, nhìn 6 ha điều trổ bông đầu vụ hứa hẹn vụ mùa bội thu ai dè bị thất thu hơn 30%. Theo bà Ly, mấy năm trước, nhờ được mùa, được giá nên 6 ha điều của gia đình cho thu về hơn 15 tấn, năm nay chỉ còn độ trên chục tấn hạt tươi.

Chị Nguyễn Thị Tuyết, ở xã Đồng Tâm (Đồng Phú) cho biết, gia đình chị có 3 ha điều, năm ngoái thu hoạch gần 5 tấn, nay chỉ mong được 3 tấn là mừng vì lúc điều mới ra hoa gặp sương muối nên bị khô bông đen hạt. Chị Tuyết cho biết: “Cuối tháng Chạp vừa qua, sương muối nhiều dẫn tới điều khô bông rụng đen vườn, nên năm nay mất mùa là không tránh khỏi”.

Sự bất thường trong vụ điều năm nay là chuyện “được thua” không tuân theo bất kỳ một quy luật nào. Trong một vườn điều mà có cây trái nặng trĩu cành, cây thì mất trắng. Rồi vườn này được mùa nhưng vườn cây ngay kế bên bị thiệt hại nặng do thời tiết.

Điều chín trĩu cành ở những vườn cây được mùa

Trường hợp anh Triệu Văn Thuận ở ấp 2, xã Đồng Tâm (Đồng Phú) có 7 ha điều trồng từ năm 1998. Bình quân mỗi năm vườn điều của anh đạt năng suất 2,3 tấn/ha. Năm nay, đạt năng suất 3 tấn/ha. Anh Thuận cho hay: “Tôi trồng và chăm sóc cây điều đúng với quy trình kỹ thuật do khuyến nông hướng dẫn với khoảng cách 50 x 50 x 50 cm và bón phân lót thì rễ điều mới nhanh bén sâu vào đất, cây không bị đổ.

Những loại phân bón hay dùng cho cây điều là NPK, phân chuồng (phân bò), vườn cây phải làm sạch cỏ, thoáng để sâu bệnh không có nơi trú ngụ. Ngoài ra, mỗi năm ít nhất phải 2 lần dùng thuốc sâu tổng hợp để phòng trừ sâu cho cây điều lúc cuối mùa mưa và khi thu hoạch xong”.

Anh Thuận cũng cho hay, kết quả vụ điều năm nay là khá bất ngờ đối với gia đình anh, những hộ xung quanh đều mất mùa. Trong khi vườn điều của anh Thuận không chỉ ổn định mà tăng gần 7 tạ/ha so với trước. Theo những người dân xung quanh, vườn điều nhà anh Thuận thu hoạch sớm nhất nên không bị ảnh hưởng nắng hạn hay sương muối.

Còn những vườn khác ra hoa muộn bị ảnh hưởng của thời tiết nên mất mùa. Anh Thuận cho hay: “Để có vụ mùa bội thu, ngoài việc bón phân, xử lý mầm bệnh thì việc cắt tỉa những cành yếu, cành tăm, chồi non tạo độ thoáng cho cây là hết sức quan trọng. Cây điều quang hợp tốt mới có sức phát triển để ra hoa đậu trái nhiều”.

Tuy nhiên, theo một số hộ dân trồng điều thì yếu tố kỹ thuật trong chăm sóc vườn điều chỉ đáp ứng chất lượng hạt điều. Ví như việc bón phân, tỉa cành, xử lý sâu bệnh… làm cho hạt điều to, chắc và đẹp hơn. Còn được hay mất mùa đều phụ thuộc vào thời tiết.

Nếu sử dụng thuốc kích thích, tăng trưởng thì cũng chỉ làm cho cây ra nhiều hoa, còn đậu trái hay không lại tùy thuộc vào điều kiện thổ nhưỡng. Đặc tính của cây điều là không phù hợp với địa hình vùng đồi có độ dốc lớn, độ cao trên 600 mét và khí hậu lạnh cùng nắng nóng cục bộ, sương muối hay vùng có gió mạnh. Hay khi cây vừa ra bông gặp mưa trái mùa thì coi như mất trắng.

Đầu tháng 2-2014, giá hạt điều thô sau thu hoạch tại thị xã Đồng Xoài là 25.000 đồng/kg. Một số nơi như Bù Gia Mập, Bù Đăng… giá cao hơn thị xã Đồng Xoài từ 2.000 - 3.000 đồng/kg. Thế nhưng, thời điểm này hạt điều ở Bình Phước đang rớt giá thê thảm.

Hiện giá thu mua điều thô tại khu vực chợ Đồng Xoài chỉ còn 20.000 đồng/kg (loại 1). Chị Mai Thị Thanh, chủ đại lý thu mua điều thô ở khu vực chợ Đồng Xoài cho hay, giá điều liên tục bị rớt do vào cuối vụ, nông dân thu hoạch nhiều. Trong một ngày, nhưng giá thu mua buổi sáng khác, sang buổi chiều giá lại khác.

Tình trạng rớt giá này khiến ngành sản xuất, chế biến hạt điều của tỉnh cũng bị tác động mạnh. Không ít doanh nghiệp đã chuyển hướng sang kinh doanh theo hình thức làm đại lý thu mua nguyên liệu cho các doanh nghiệp lớn. Cũng có doanh nghiệp chuyển sang gia công cho đơn vị khác.

Chủ một doanh nghiệp chế biến hạt điều ở xã Bình Tân (Bù Gia Mập) cho hay, nếu gom hàng để sản xuất thì doanh nghiệp chế biến sẽ chết vì giá hạt điều nguyên liệu liên tục bị rớt giá theo từng ngày. Còn những doanh nghiệp lớn, có thị trường, có đơn đặt hàng từ trước “lại trúng quả” vì giá nguyên liệu đầu vào rẻ hơn đầu vụ. Đó là những điều bất thường của mùa điều ở Bình Phước trong năm nay.