An Giang ùn ùn đào ao nuôi cá, hệ lụy khó lường

Điệp khúc đào ao

Những ngày cuối tuần, rong ruổi trên cánh đồng kênh 2 thuộc xã Mỹ Phú (Châu Phú), đâu đâu cũng nhuốm một màu bàng bạc của những vuông nuôi cá lóc vừa mới đào bên cạnh ruộng lúa xanh rì. Buổi trưa, cái nắng làng quê hanh hao, gặp nông dân Nguyễn Văn Lành (45 tuổi) đang miệt mài lựa cá. Anh Lành cho hay, cuối tháng 7 - 2015, cá lóc giống trên thị trường bất ngờ tăng đột biến trên 400 ngàn đồng/kg. Nghe theo lời mách nước của anh ruột mình, anh Lành khăn gói từ Bình Dương trở lại bám đất, bám làng để sinh sống.

Với 1,5 công đất ruộng, anh Lành mạnh dạn chuyển sang đào 37 hộc để ương nuôi cá (mỗi hộc ngang 4m, dài 5m). Anh Lành bộc bạch: “Lúc đó, tại ấp Mỹ Trung ít người đào hộc ương nuôi cá lóc giống lắm! Thời điểm này, anh Hai của tui cũng ương nuôi cá lóc giống, bán được giá 450 ngàn đồng/kg. Với 37 hộc, sau hơn 4 tháng, anh tui bỏ túi vài trăm triệu đồng”. Từ lợi nhuận đó đã thôi thúc anh Lành giã từ cuộc sống công nhân, trở về quê nuôi cá. Nghe anh Lành tâm sự, những tháng cuối năm 2015, nuôi cá trúng vụ, trúng giá mà chúng tôi vui lây. Anh Lành nhớ lại: “Đi Bình Dương làm công nhân gần chục năm chỉ đủ tiền ở trọ và ăn hàng ngày. Năm ngoái, tui thu hoạch cá lóc giống trúng vụ liên tục, bán với giá 405 ngàn đồng/kg, bỏ sở hụi, thu nhập trên 150 triệu đồng”. Anh cho biết thêm, nhiều hộ trong xã đang làm công nhân ở Bình Dương cũng đã “hồi hương” để thuê đất ruộng đào ao ương cá lóc giống, mong cuộc sống đỡ vất vả hơn.

Không dễ ăn chút nào

Men theo các dòng kênh, nhìn những lán trại mọc lưa thưa trên những “cánh đồng cá lóc” mà chúng tôi cứ ngỡ là đi qua vùng nuôi tôm sú ở các tỉnh Bạc Liêu, Cà Mau... Những tưởng ai cũng ương nuôi cá đạt kết quả khả quan, nhưng khi hỏi thăm nhiều hộ khác thì phần đông đều lắc đầu ngao ngán do giá cả thị trường bấp bênh. Thấy thiên hạ ương nuôi cá lóc lời “khủng”, anh Toàn đã phá 3 công đất ruộng sát mé kênh để đào 90 hộc ương cá lóc giống. “Không dễ ăn chút nào chú em ơi. Để đầu tư 1.000m2 đất ương nuôi cá lóc, phải tốn chi phí khoảng 30 triệu đồng. Từ khi ương nuôi cá lóc đến nay, tui chưa lấy đủ vốn đầu tư ban đầu. Nguyên nhân chính do tình hình thời tiết khắc nghiệt, đàn cá bố mẹ sinh sản không đạt như mong muốn và giá cá giống giảm chỉ còn 120 ngàn đồng/kg. Trong khi đó, vốn đầu tư 1kg cá lóc giống phải tốn ít nhất 130 ngàn đồng/kg”- anh Toàn phân trần và cho biết thêm, hiện nay trong xóm có hàng trăm nông dân đào đất ruộng ương cá lóc. Nhiều nông dân mới “ra lò” đã chán nản do giá cá bấp bênh. “Cứ chạy theo lợi nhuận trước mắt nên mạnh ai nấy làm. Đi đâu cũng gặp người ta đào hộc nuôi cá lóc. Hộ nào làm trước thì có ăn, còn những hộ làm sau phần đông đều bị thất bại. Sớm muộn gì cũng lấp ao để trồng lúa”- anh Toàn than.

Cạnh đó, chị út Mén cùng đứa em gái của mình cố căng tấm lưới cước để gạn mót những con cá lòng ròng còn sót lại. Hỏi thăm chuyện làm ăn, chị út Mén thở dài thườn thượt: “Sai lầm lớn rồi, tui thuê 1 công đất ruộng giá 8 triệu đồng để đào ao ương cá lóc giống. Đến nay, chưa lấy được vốn mà giá cả cứ tuột hoài”. Chỉ tay về cái ao bên kia đang kêu cho thuê lại, út Mén nói: “Ông C. đào cả chục công đất, nhưng ương cá chết hoài do nắng nóng. Hổm rài, ổng rầu thúi cả ruột, rồi kêu người đến sang lại mà không ai dám thuê…”. Khi phong trào ương nuôi cá lóc phát triển mạnh thì không ít nông dân cũng ùn ùn đào ao nuôi trứng nước tại các xã: Hòa Lạc, Phú Bình (Phú Tân), Mỹ Phú, Khánh Hòa (Châu Phú)… để bán cho những hộ nuôi cá lóc, cá nàng hai (thác lác cườm). Hiện nay, giá trứng nước dao động từ 10.000 - 14.000 đồng/kg, nhiều hộ đã hốt bạc.

Nên nuôi cá theo quy hoạch

Trao đổi về vấn đề này, ông Đoàn Văn Hiển, Chủ tịch Hội Nông dân huyện Châu Phú nói rằng, với cách làm như hiện nay của nông dân thì rất khó kiểm soát và gây hệ lụy khó lường. Mặc dù thị trường cá lóc thương phẩm đang “hot”, cung cấp nội địa hoặc xuất sang nước bạn Campuchia, nhưng nếu nông dân mở rộng diện tích ao hầm ồ ạt, có thể dẫn đến tình trạng cung vượt cầu, rồi lao đao như con cá tra.

Thạc sĩ Trần Anh Thư, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT), khuyến cáo người nuôi phải tuân thủ theo quy hoạch thủy sản đã phê duyệt. Tuyệt đối không nên phá đất đào ao tự phát dẫn đến cung- cầu không ổn định, sản phẩm gặp khó về đầu ra. “Chỉ khuyến khích bà con ương nuôi cá lóc giống, cũng như cá lóc thương phẩm trên những ao hầm cá tra đã bỏ trống. Nếu nơi nào có nông dân đào ao tự phát thì chính quyền địa phương và ngành chức năng phải chịu trách nhiệm. Bởi, khi chuyển đổi mục đích sử dụng đất nông nghiệp, nông dân phải xin phép ngành chức năng theo quy định tại Nghị định 35/2015/NĐ-CP của Chính phủ về quản lý, sử dụng đất trồng lúa và Thông tư 47/2013TT-BNNPTNT của Bộ NN&PTNT hướng dẫn chuyển đổi từ trồng lúa sang trồng cây hàng năm kết hợp với nuôi trồng thủy sản trên đất lúa. Do đó, địa phương và ngành chức năng cần thường xuyên kiểm tra, xử lý vi phạm theo Thông tư số 26/2013/TT-BNNPTNT của Bộ NN&PTNT về quản lý giống thủy sản.

Hiện nay, thời tiết diễn biến phức tạp, hạn hán kéo dài, nên môi trường nước cũng ảnh hưởng đến việc nuôi trồng thủy sản của ngư dân. Ngành Nông nghiệp đang tiếp cận và quan tâm đến 3 con giống thủy sản là: Cá lóc, cá thác lác cườm và lươn đồng. Tương lai, tỉnh sẽ ứng dụng mô hình nuôi thủy sản theo hướng công nghệ cao để đảm bảo chất lượng cũng như đầu ra sản phẩm cho nông dân”.

Theo thống kê của Sở NN&PTNT, huyện Châu Phú hiện có 366 hộ ương nuôi cá lóc, với tổng diện tích trên 81 héc-ta (trên 29.000 hộc) cung cấp cho thị trường khoảng 1,3 tỷ con giống mỗi năm. Trong đó, xã Mỹ Phú, tổng diện tích đào ao lên tới 51,5 héc-ta, xã Khánh Hòa 19 héc-ta, xã Vĩnh Thạnh Trung hơn 4 héc-ta. Riêng huyện Phú Tân có khoảng 39 hộ ương nuôi cá lóc giống, với diện tích 28,7 héc-ta.