Chất cyanuric acide, dicyandiamide và ammelide trong “Bột dinh dưỡng cao đạm”

Hiện nay, một số công ty thức ăn gia súc, thức ăn thủy sản bổ sung chất cyanuric acid, dicyandiamide và ammelide vào nguyên liệu thức ăn chăn nuôi cho cá da trơn, gia súc, gia cầm nhằm tăng độ đạm vì có hàm lượng nitơ cao. Tuy nhiên, việc nâng cao độ đạm này không có tác dụng về mặt dinh dưỡng.

Axit Cyanuric công thức phân tử (C3H3N3O3) chứa N nhưng không phải là protein (Non Protein Nitrogen – NPN) đạm này không có tác dụng về mặt dinh dưỡng. Đó là nhóm chất phụ gia trong công nghiệp, chống oxy hóa, chất ức chế ăn mòn kim loại, thuốc khử trùng chống thối rữa, diệt khuẩn và khử độc ô nhiễm hồ bơi. Axit Cyanuric là chất có cấu trúc tương tự như melamine. Nếu chỉ có một mình melamin thì không độc trong những liều thấp, dựa vào một số nghiên cứu trên động vật, Cơ quan Quản lý Thuốc và Thực phẩm Mỹ (FDA) tính mức độ dung nạp an toàn cho cơ thể mỗi ngày của melamine là 0,63mg/kg thể trọng/ngày. Khi melamin vào cơ thể, chúng không được chuyển hóa tại gan mà đào thải trực tiếp qua thận. Trong máu, khi melamin gặp axit cyanuric, chúng sẽ phản ứng với nhau trong các ống thận, hình thành nên các chất kết tinh, các chất kết tinh này lớn dần gây ra tắc nghẽn làm cho ống thận không tạo được nước tiểu và cũng không đào thải được nước tiểu – đây chính là nguyên nhân dẫn đến suy thận, hoại tử thận, thậm chí là tử vong.

Chất cyanuric acide, dicyandiamide và ammelide trong “Bột dinh dưỡng cao đạm” có thực sự nâng cao độ đạm?

Tuy nhiên, axit cyanuric là một thành phần trong thức ăn chăn nuôi biuret (liên kết các phần tử ure với nhau) một phụ gia thức ăn chăn nuôi dành cho động vật nhai lại, đã được Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) chấp nhận. Theo WHO, hoạt chất Melamine, axit Cyanuric và Ammelide có thành phần cấu trúc khá giống nhau. Trong khi melamine và axit cyanuric là những chất có độc tính cấp thấp. Một nghiên cứu trong đó mèo được nuôi bằng thức ăn với lượng melamine và axit cyanuric với liều ngày càng tăng đã có kết quả là có chứng suy thận và xuất hiện sỏi thận (Brown và cộng sự, 2007; Puschnerr và cộng sự, 2007). Điều này đã được khẳng định bởi Dobsson và cộng sự (2008), họ đã thực hiện một nghiên cứu trên chuột chỉ cho ăn melamine, ammelamine hoặc chỉ ammelide (cả hai là chất giống melamine), hỗn hợp melamine và axit cyanuric hoặc hỗn hợp cả 4 chất trên. Nếu chỉ có ammelamine hoặc chỉ có ammelide thì không gây ra bất cứ một ảnh hưởng nào đến thận, nhưng hỗn hợp nói trên thì gây ra những ảnh hưởng có hại đến thận và tạo ra sỏi thận. Quá trình phân tích khẳng định rằng có melamine và axit cyanuric trong thận.

Như vậy, nhóm hoạt chất này là một hoá chất phụ gia trong thức ăn chăn nuôi được công nhận là an toàn cho động vật nhai lại, nhưng chưa có chứng minh an toàn cho các vật nuôi khác và con người. Vì Melamine chỉ có nhóm động vật nhai lại mới hấp thụ được. Melamine có chứa nhóm đạm ure, có khả năng sinh ra NH3 (amoniac). NH3 là thức ăn cho những vi sinh vật trong cơ thể động vật nhai lại. Sau đó, vi sinh vật lại chuyển hoá thành axit amin cho cơ thể con vật. Nhưng con người và hầu hết các động vật không thuộc nhóm ăn cỏ thì không có hệ vi sinh vật có thể lên men trong dạ cỏ nên không thể hấp thụ được. Như vậy thì đạm từ các nhóm chất Dicyandiamide, axit Cyanuric và Ammelide. Nếu hấp thu được thì hàm lượng bao nhiêu sẽ không gây tồn dư trong cơ thể. Nếu không thể hấp thu được thì nhóm hóa chất này cần đưa ra khỏi danh mục chất có thể sử dụng trong thực phẩm cũng như thức ăn cho gia súc.

Chi cục Chăn nuôi Thú y, Thủy sản tỉnh Bình Dương