Nên sử dụng bột cá nuôi gia cầm?

Từng được coi là một nguyên liệu chuẩn về hàm lượng dinh dưỡng trong chăn nuôi gia cầm, nhưng hiện nay, người chăn nuôi lại đang cân nhắc sử dụng bột cá vì giá đắt đỏ và sự cần thiết tất yếu. Tuy nhiên, đâu mới là sự thật?

Việc sử dụng bột cá cho tất cả khẩu phần ăn của gia cầm có khả thi? Ảnh: Dreamstime

Trước đây, bột cá chất lượng tốt xấp xỉ 500 USD/tấn. Hầu hết người chăn nuôi thời đó đều sử dụng sản phẩm này. Khẩu phần ăn của gia cầm luôn chứa 5% bột cá; Riêng khẩu phần ăn cho gà thịt mới nở và gà mái có thể tăng lên 10%. Bởi vậy, hầu hết các chuyên gia dinh dưỡng gia cầm không sử dụng bột cá quá tỷ lệ trên do hàm lượng chất béo của bột cá.

Với 10% dầu, bổ sung 10% bột cá đồng nghĩa tăng thêm 1% chất béo vào khẩu phần dinh dưỡng - ngưỡng hấp thụ chất béo cao nhất ở gia cầm có thể khiến cho chúng chán ăn hoặc đẻ trứng có mùi cá tanh. Thực tế, mùi cá của thức ăn không khiến cho gà dễ bỏ ăn mà mùi ôi của dầu cá do dầu cá để lâu ngày có mùi rất hôi. Nhưng, bột cá lại là một thành phần thiết yếu trong khẩu phần ăn của gia cầm đến mức hầu hết các chuyên gia dinh dưỡng gọi nó là “nhân tố - X” hoặc chất dinh dưỡng bí ẩn.

Tại sao bột cá lại phổ biến?

Bột cá phổ biến nhờ vào giá trị dinh dưỡng hiếm. Ngày nay, mức giá chỉ gần bằng đậu nành giàu béo, nhưng bột cá cung cấp gấp đôi hàm lượng protein và nguồn axit amin tốt hơn giúp tăng lượng ăn. Khi gặp vấn đề với lượng ăn vào ở gia cầm vì bất kỳ lý do gì, các chuyên gia dinh dưỡng luôn tìm đến giải pháp tăng hàm lượng bột cá.

Thực tế, một trong những thành phần giúp chuyển đổi sang thức ăn không kháng sinh là sử dụng bột cá với hàm lượng lên đến 15%. Nhưng trước đây, bột cá sẵn có hơn, chất lượng tốt và giá phải chăng.

Thực tại

Hiện, bột cá chất lượng giá 1.500 USD - 2.000 USD/tấn. Giá thực của bột cá không quan trọng vì chúng ta chẳng thay đổi được, nhưng mức độ tăng giá quá đáng ngại khi đắt hơn gấp 3 - 4 lần. Lý do chính khiến giá bột cá tăng là nguồn nguyên liệu chế biến là cá nổi đang bị khai thác quá mức dẫn đến cạn kiệt trong khi nhu cầu ngày càng tăng. 

Bột cá chất lượng cao đã trở thành một thành phần cao cấp trong khẩu phần ăn của gia cầm và nhiều người cho rằng họ nên chấp nhận chi phí cao hoặc loại bỏ bột cá ra khỏi khẩu phần ăn. Người chăn nuôi gia cầm sử dụng bột cá như một công cụ để giải quyết các vấn đề phát sinh trong quá trình chăn nuôi chứ không hẳn vì đó là một nguồn protein đáng tin cậy.

Ưu điểm

Bột cá vẫn là một nguồn protein dồi dào và luôn cải thiện được lượng ăn vào ở vật nuôi. Vì vậy, khi người chăn nuôi phải đối mặt với vấn đề như lượng ăn vào của động vật thấp, hoặc muốn bổ sung một nguồn protein có chất lượng và chi phí vừa phải, thì bột cá vẫn là một lựa chọn hàng đầu.

Tuy nhiên, việc sử dụng bột cá cho tất cả các khẩu phần ăn của gia cầm lại không khả thi và do đó, chỉ nên sử dụng cho các khẩu phần ăn trong giai đoạn nhạy cảm, như khẩu phần ăn dành cho gà thịt trong những ngày đầu mới nở (khẩu phần khởi động), khi gia cầm phục hồi sau khi bị bệnh đường ruột hoặc khi lượng ăn vào bị giảm sút.

Nhược điểm

Có nhiều báo cáo về chất lượng chống lại việc dùng bột cá (chủ yếu là do ôi và thối rữa nguồn protein do bảo quản cá không đúng cách trước khi chế biến thành bột cá). Xét tới tầm ảnh hưởng cũng như quan điểm về môi trường, xã hội thì bột cá bộc lộ nhược điểm do phải sử dụng thành phần là nguồn cá tự nhiên đang dần cạn kiệt. Những quan điểm này cũng tác động đến các ngành công nghiệp sử dụng lượng bột cá hiện tại mà không quan tâm nhiều đến giá của nó. Một số báo cáo nói rằng bột cá có thể lan truyền mầm bệnh như khuẩn Salmonella. Bất kỳ động vật hoặc thành phần nào khác cũng có thể trở thành trung gian gây bệnh từ vi sinh vật.

Tương lai

Nguồn cá tự nhiên để chế biến bột cá khó phục hồi trở lại, hoặc ít nhất mức giá sẽ khó giảm xuống như trước đây. Nếu ngành thức ăn thủy sản giảm sự phụ thuộc vào bột cá, thì chúng ta sẽ giảm được chi phí thức ăn, tuy nhiên khả năng này vẫn còn xa. Do đó, bột cá truyền thống sẽ vẫn đắt trong tương lai gần, trừ khi chúng ta tạo được một nguồn dinh dưỡng mới và có khả năng thay thế. Một phương án hứa hẹn nhất là việc chế biến phụ phẩm cá biển thành bột cá. Tiềm năng rất lớn, số lượng có sẵn, tuy nhiên đầu tư tốn kém. Bột cá từ các bộ phận phế thải của cá có thể có chất lượng cao hơn bột cá từ nguồn khai thác, nhưng để nguồn protein phụ phẩm cá biển trở nên phổ biến vẫn đang là một viễn cảnh xa vời của ngành thức ăn chăn nuôi.