Thông tin về virus SHIV

Xuất hiện từ cuối năm 2014 tại Trung Quốc, đến nay, virus SHIV trở thành mối lo ngại mới của ngành tôm thế giới bởi phổ vật chủ rộng và khả năng lây lan nhanh của nó.

Virus SHIV gây bệnh trên tôm

SHIV có từ đâu?

SHIV lần đầu tiên được phát hiện và xác định trong các mẫu tôm bệnh được thu thập từ một trang trại ở tỉnh Chiết Giang, Trung Quốc vào tháng 12/2014. Tuy nhiên, kết quả điều tra dịch tễ cho thấy virus này có thể không phải là ổ dịch đầu tiên trong trang trại. Tổng số 625 tôm nuôi được thu thập trong giai đoạn 2014 - 2016 ở 20 quận của 5 tỉnh ở Trung Quốc thử nghiệm, bao gồm trong đó 575 cá thể tôm chân trắng, 33 cá thể tôm trắng Trung Quốc (Fenneropenaeus chinensis), 10 cá thể của tôm càng xanh (Macrobrachium rosenbergii) và 7 cá thể của tôm he đã được thử nghiệm. Kết quả, 15,8% (99/625) các mẫu này là dương tính SHIV và tỷ lệ SHIV dương tính ở các loài khác nhau tương ứng là 15,5; 15,2; 50 và 0,0(%). Kết quả này chỉ ra một mối đe dọa mới tồn tại trong ngành nuôi tôm ở Trung Quốc, làm tăng mối lo ngại rằng virus có thể lan rộng và trầm trọng hơn đến các vùng nuôi tôm xung quanh.

Đặc điểm

Loại virus mới gây ra bệnh nguy hiểm và tỷ lệ tử vong cao trên tôm thẻ chân trắng được xác định là Shrimp hemocyte iridescent virus (SHIV). Thuộc họ Iridoviridae. Iridoviridae là một họ các virus có đường kính trong khoảng 120 - 300 nm, thậm chí có thể lên đến 350 nm (ví dụ như chi Lymphocystivirus). Nhân virus chứa DNA mạch đôi dsDNA với kích thước phân tử 140 - 303 kbp bao gồm các trình tự DNA mã hóa cho gen và những trình tự khác. Quan sát qua kính hiển vi điện tử cho thấy, virus có hình đa diện đặc trưng với đường kính trung bình 158,6 + 12,5 nm (n=30) và 143,6 + 10,8 nm (n=30) và kích thước nhân là 85,6 + 6 nm (n=30). Phân tích cây di truyền của trình tự protein cấu tạo nên vỏ của virus (MCP) và ATPase cho thấy virus này là một loài mới mà không thuộc 5 nhóm đã biết của họ Iridoviridae.

Mức độ nguy hiểm

Tại Hội nghị bàn tròn nuôi trồng thủy sản (TARS) ở Chiang Mai, Thái Lan, ông Robins McIntosh, Phó Chủ tịch cấp cao của Charoen Pokphand Foods (CP Foods) đã dự báo sản lượng tôm ở Trung Quốc sẽ giảm trong năm 2018 xuống còn 512.000 tấn. Nguyên nhân là do sự có mặt của virus SHIV. Ông cho biết thêm: “SHIV xảy ra ở Trung Quốc cần được quan tâm, đó là một sát thủ. Chúng ta biết nó giết tôm, biết nó ở Trung Quốc, nhưng không biết nó là một vấn đề lớn. Đã có rất ít thử nghiệm được thực hiện, do đó có khá ít thông tin về mầm bệnh nguy hiểm này, bởi vậy, yêu cầu cảnh giác cao với virus SHIV”.

Bên cạnh đó, thời gian qua, những người nuôi tôm Việt Nam khá lo lắng khi một số nguồn thông tin cho rằng, virus SHIV có thể đã đến Việt Nam. Cụ thể, trong hội nghị GOAL 2018 (Global Outlook for Aquaculture Leadership) được tổ chức tại Guayaquil, Ecuador, TS Trần Hữu Lộc cho rằng, SHIV đã có thể đã xuất hiện tại Việt Nam. “Nuôi tôm ở Việt Nam có những vấn đề lớn, chủ yếu là từ bệnh tật. Điển hình như bệnh chết sớm (EMS), bệnh đốm trắng do virus (WSSV), bệnh vi bào tử trùng (EHP) hay bệnh phân trắng và đặc biệt gần đây chúng tôi nghi ngờ rằng một bệnh do virus mới, SHIV, có thể đã đến Việt Nam và các nước châu Á khác”, TS Trần Hữu Lộc phát biểu. Tuy nhiên, mới đây, trong một cuộc phỏng vấn với ông George Chamberlai, Chủ tịch Liên minh Nuôi trồng Thủy sản Toàn cầu (GAA), thông tin trên được đính chính lại. Ông nói rằng, SHIV được phát hiện ở miền Nam của Trung Quốc và Thái Lan với tỷ lệ rất thấp. Chúng tôi chưa phát hiện ra nó ở Việt Nam”.

Giải pháp

SHIV đang là mối đe dọa mới trên tôm thẻ chân trắng L.vannamei ở Trung Quốc, Thái Lan cũng như toàn thế giới. Do đó không chỉ Trung Quốc mà cả ở Việt Nam cũng như các nước sản xuất tôm cần cảnh giác với bệnh mới này. Để phát hiện sớm mầm bệnh, người nuôi cần dựa vào các triệu chứng đặc trưng như: dạ dày và ruột tôm rỗng, sự mất màu nhẹ trên bề mặt của gan tụy và vỏ tôm bị mềm; Màu sắc tôm thay đổi, một số con có màu hơi đỏ; Tôm mất khả năng bơi lội và chìm xuống đáy ao. Bên cạnh tôm thẻ chân trắng, tôm càng xanh cũng có các triệu chứng điển hình trên, giai đoạn nhiễm bệnh từ ấu trùng đến tôm trưởng thành.

Ngoài ra, vấn đề an toàn sinh học, thức ăn tăng cường miễn dịch và thay thế thức ăn sống trong nuôi tôm bố mẹ là những giải pháp được khuyến cáo thực hiện giúp ngăn ngừa bệnh SHIV trên tôm.

Họ virus Iridoviridae được đặc trưng bởi phổ vật chủ rộng của nó, bao gồm cả động vật không xương sống (như côn trùng), động vật có xương sống, như cá, động vật lưỡng cư và loài bò sát.