Vùng bưởi ngọt xứ Tuyên

Những làng bưởi xã Xuân Vân là một trong những làng quê giàu có bậc nhất tỉnh Tuyên Quang. Từ bưởi, nơi đây đã có hơn 200 hộ thu lãi từ 100 triệu đến cả tỷ đồng/năm.

Hiện xã Xuân Vân có 873 ha bưởi các loại. Năm 2018, bưởi Xuân Vân đứng top 10 Thương hiệu - Nhãn hiệu nổi tiếng ở Việt Nam. Những gốc bưởi từ 10 đến 20 năm tuổi cho khoảng 300-500 quả.

Trong xóm, ngoài làng ngập sắc vàng

Đất Xuân Vân, huyện Yên Sơn rất hợp với cây bưởi. Cũng vì thế mà giống bưởi ở đây khá đa dạng. Từ bưởi đường, bưởi diễn, bưởi da xanh đến bưởi Phúc Trạch… đều có. Những vụ bưởi chín, trong xóm, ngoài làng ngập sắc vàng. Xe con, xe tải của thương lái tấp nập về đây thu mua bưởi chở đi mọi miền tổ quốc.

Ở Xuân Vân những tháng nửa cuối năm cũng là mùa bưởi chín. Bưởi Phúc Trạch thu hoạch dịp tháng 8 âm lịch. Bưởi đường thu hoạch vào dịp cuối tháng 8 đến tháng 9. Bưởi đường Cát Quế thu hoạch cuối tháng 10 đầu tháng 11. Bưởi Diễn thu hoạch cuối tháng 11 đến tháng 12… Cũng vì thế, cây bưởi khiến người dân nơi đây quanh năm tất bật. Nhưng họ luôn phấn khởi bởi nó là giống cây hái ra tiền.

Nhiều năm trồng bưởi nên người nông dân ở Xuân Vân hiểu được từng công đoạn chăm sóc. Như vào dịp tháng 1, tháng 2 bón phân chuồng ủ, phân NPK để thúc lộc xuân; giai đoạn ra hoa cần chủ động thụ phấn để quyết định số lượng quả trong vụ; dịp tháng 4, tháng 5 cây đậu quả cần bón phân để đảm bảo dinh dưỡng nuôi thân, nuôi quả…

Lão nông Hoàng Chí Hà, một trong những người đầu tiên đưa cây bưởi về trồng trên đất Soi Đát. Theo ông Hà, với người trồng bưởi rất sợ khi thu hoạch quả bưởi cho chất lượng thấp. Nhất là việc bưởi bị sượng, múi bưởi thiếu nước thì coi như cả vườn bị ế. Với gia đình ông, nhiều năm kinh ngiệm lại được cán bộ khuyến nông tư vấn, nên tình trạng này đã không còn.

Ông Hà cho biết, để bưởi không bị sượng, múi khô bà con không nên bón phân đơn; bón quá nhiều đạm mà thiếu Ca, Kali, tỷ lệ NPK không cân đối, thiếu trung, vi lượng, tỷ lệ Sun phát Kali quá thấp làm thừa cờlorua gây ra trái bị sượng… Nắm bắt được quy trình, kỹ thuật chăm sóc nên gần 2 ha bưởi của gia đình ông thường xuyên cho trái chất lượng. Mỗi năm gia đình thu lãi gần 1 tỷ đồng.

Từ 50 năm trước, cây bưởi đã hiện hữu ở vùng đất Xuân Vân. Chẳng thế mà nơi đây nay vẫn còn những cây bưởi tổ từ 30 đến 40 năm tuổi. Lão nông Đỗ Khắc Thỏa, thôn Soi Hà là người sở hữu cả chục gốc bưởi từ 30 đến 40 năm tuổi. Với ông, cây bưởi đã giúp nông dân đổi đời. Nó cũng gắn với bao kỷ niệm, nhọc nhằn trong cuộc sống nên mỗi lần những cây bưởi già bị bệnh là ông lại mất ăn, mất ngủ.

Ông Thỏa kể, hồi năm vừa rồi cây bưởi tổ có dấu hiệu bệnh nặng. Mất cả tuần ông trằn trọc không ngủ được. Ông chạy đôn đáo lên tận tỉnh hỏi các chuyên gia cách diệt nấm bệnh, cách tăng khả năng hút dinh dưỡng của rễ để nuôi thân, nuôi tán. Nhìn bưởi hồi sinh dường như ông cũng thấy mình trẻ lại. Cây bưởi tổ năng suất không bằng những cây 10 đến 20 năm tuổi nhưng chất lượng thì vượt trội. Ngoài những gốc bưởi tổ, gia đình ông có 500 gốc bưởi, mỗi năm thu lãi khoảng 1,5 tỷ đồng.

Năm 2018, bưởi Xuân Vân đứng top 10 Thương hiệu - Nhãn hiệu nổi tiếng ở Việt Nam. Giống bưởi nơi đây đã chinh phục được những vị khách sành bưởi nhất bởi vị ngọt thanh mát, vỏ róc, không bị he; múi bưởi dày và đều nhau, khi bóc ra tôm bưởi đều mọng nước, tuy ngọt nhưng không bị dính tay.

Hiện nay ở xã Xuân Vân có 873 ha bưởi, trong đó có hơn 60% cho thu hoạch. Diện tích bưởi trồng theo tiêu chuẩn VietGAP là 12,5 ha. Theo tính toán của chính quyền địa phương, với giá từ 10.000 đến 35.000 đồng/quả, mỗi năm cây bưởi cho các vùng quê nơi đây thu về khoảng 170 tỷ đồng.

Làng đẹp như phố

Cả nửa thế kỷ cây bưởi gắn bó với người dân xã Xuân Vân đã giúp những làng quê nơi đây trù phú. Yêu bưởi, nhanh nhạy với thị trường, nhiều nông dân xưa chỉ lam lũ chân chất, nay đã trở thành những đại gia tiền tỷ.

Ở làng bưởi Xuân Vân, sự sầm uất không chỉ ở trung tâm xã mà tới tận các ngõ ngách xóm làng. 2 bên những con đường bê tông dài tít tắp sạch đẹp là bưởi, là những ngôi nhà xây kiên cố với không gian thoáng đãng, là những bức tường rào kiên cố có thẩm mỹ.

Chủ tịch UBND xã Xuân Vân, Tô Trọng Nghĩa tự hào kể rằng, bưởi Xuân Vân đã được công nhận nhãn hiệu tập thể từ năm 2015. Từ cây bưởi nhiều làng quê đã mạnh lên theo nhiều nghĩa. Bởi thế mà khi triển khai trong phong trào xây dựng nông thôn mới; xây dựng đường làng, ngõ xóm, mỹ quan nông thôn người dân rất nhiệt tình. Trong đó nổi bật nhất là các hộ trồng nhiều bưởi như ông Đỗ Đình Niên, Bùi Đình Hà đã chủ động đóng góp vài chục m2 đất để xây dựng nhà văn hóa.

Mùa thu hoạch bưởi, thương lái đến tận các vườn thu mua bưởi.

Đã mấy chục năm nay, cây bưởi gắn bó, đồng hành cùng người nông dân ở Xuân Vân cho họ cuộc sống sung túc, giàu sang. Thế nhưng điều khiến người trồng bưởi nơi đây vẫn trăn trở đó là nếu không quy hoạch tốt, ồ ạt trồng bưởi, lại không phải chất đất của Xuân Vân thì bưởi sẽ mất giá trị. Và như vậy thương hiệu bưởi Xuân Vân cũng đi xuống và hiệu quả kinh tế sẽ không bền vững.

Các thôn Soi Hà, Soi Đát, Đồng Tầy, Vông Vàng 1, Vông Vàng 2... là những làng quê đẹp, khang trang chẳng kém gì phố thị. Nơi đây cũng tập trung những đại gia giàu có của xã. Tỷ lệ hộ có nhà xây kiên cố chiếm đến 90%, không còn nhà dột nát; có 92% hộ có tường bao xây kiên cố, thẩm mỹ; tỷ lệ hộ nghèo của còn 3 đến 5%.

Ngôi nhà xây kiểu kiến trúc nhà vườn của gia đình anh Vũ Văn Tuyến, thôn Soi Đát mặt sàn gần 200 m2 vừa được hoàn thiện và đưa vào sử dụng. Xung quanh nhà có khuôn viên rộng rãi, có vườn cây, tường bao sạch đẹp.

Anh Tuyến bảo, tất cả đều nhờ cây bưởi. Gia đình anh hiện có 3 ha bưởi, trong đó 1,5 ha cho thu hoạch. Vụ 2019, trừ chi phí từ bưởi anh lãi gần 700 triệu đồng.

Thôn Soi Hà có diện tích 70 ha. Người ta gọi là Soi Hà bởi nó là vùng đất soi bãi bồi ven sông. Chất đất phù xa màu mỡ khá phù hợp với cây bưởi và cho vùng đất này những trái bưởi thơm ngon nức tiếng.

Từ cây bưởi, người dân trong thôn có mức thu nhập tương đối ổn định hơn 3,5 triệu đồng/người/tháng. Nhiều hộ có mức thu nhập vài trăm triệu đồng mỗi vụ bưởi, như nhà ông Trần Thanh Hải, Lý Phúc Hưng, Lý Phúc Thủy... Soi Hà hiện cũng còn vài chục gốc bưởi tổ ở các hộ ông Trần Văn Thắng, Trần Văn Hội, Đỗ Khắc Khoát, Đỗ Khắc Thỏa… Những cây bưởi này luôn được bà con chăm sóc cẩn thận, lựa chọn là cây đầu dòng để tiếp tục nhân giống sau này. 

Những con đường bê tông kiên cố được xây dựng vào tận mỗi vườn bưởi, thuận lợi cho việc chăm sóc, thu mua.

Cây bưởi là cây giúp nông dân thoát nghèo, làm giàu hiệu quả ở Xuân Vân. Đến nay, tỷ lệ hộ nghèo của xã chỉ còn dưới 10%. Xã có khoảng 10 hộ thu tiền tỷ từ bưởi và khoảng 250 hộ thu nhập hơn 100 triệu đồng.