Kỹ Thuật Nuôi Ong - Tổng Quan

Có hai loài ong:- Ong làm tổ ngoài trời (lộ thiên): ví dụ như ong khoái.
- Ong làm tổ trong hốc  đá, hốc cây hoặc, thùng ong như ong nội địa, ong Ý, .v.v.Ở đây chúng ta chỉ đề cập tới tổ chức nuôi và khai thác loài ong nuôi trong thùng. Điển hình lá loài ong Ý.

I.THÀNH PHẦN VÀ CẤU TẠO

 1. Thành phần của đàn ong.
   a. Ong Chúa: là con cái có khả năng sinh sản duy nhất trong đàn. Tuổi thọ ong chúa từ  3 --> 5 năm
  b. Ong Đực: số lượng từ vài con đến  hàng trăm con và chỉ xuất hiện khi đàn ong  ở thế xung  mãn.  c. Ong Thợ: là thành phần chủ lực của đàn ong. Ong thợ là con cái nhưng buồng trứng không phát triển  nên không sinh sản được. Chúng làm việc được phân công theo ngày tuổi.
- Từ 1 --> 3 ngày tuổi: mới ra đời nên chỉ ở trong tổ làm nhiệm vụ bảo ôn (quạt thông khí và điều hòa nhiệt độ trong tổ)- Từ  3 --> 10 ngày tuổi: ở tuổi này hạch tiết sữa phát triển, ong thợ ăn mật và phấn hoa để tạo ra sữa nuôi ấu trùng tuổi nhỏ và nuôi ong chúa (do đó sữa này được gọi là sữa ong chúa)
- Từ  10 --> 20 ngày tuổi: ở tuổi này hạch tiết sáp phát triển, ong thợ làm nhiệm vụ xây tổ và ra ngoài tập bay, nhận diện cửa tổ để chuẩn bị đi làm việc bên ngoài, chúng còn làm nhiệm vụ lấy mật.- Từ 20 ngày tuổi trở lên: ong đã trưởng thành và đi lấy mật hoa và phấn hoa, khi về già chúng làm nhiệm vụ canh tổ, đến khi gần chết chúng bay xa tổ và chết, như vậy ta không bao giờ thấy ong chết già ở trong tổ hoặc gần tổ. Tuổi thọ ong thợ từ 30 --> 50 ngày.

d. Ấu trùng ong: trong các ô lăng của bánh tổ ong ta thấy có trứng và các con ấu trùng màu trắng sửa và các ô lăng bị bít sáp.

- Ấu trùng ong chúa (15 ngày)                               
Trứng: 3 ngàyẤu trùng: 5.5 ngày
Nhộng: 6.5 ngày

- Ấu trùng ong thợ: (21 ngày)   Trứng: 3 ngày
Ấu trùng: 6 ngàyNhộng: 12 ngày

- Ấu trùng ong Đực: (22.5 ngày)
Trứng: 3 ngàyẤu trùng: 6.5 ngày
Nhộng: 13 ngày

- Ấu trùng ong chúa được nuôi dưỡng hoàn toàn bằng sữa ong chúa.- Ấu trùng ong đực được nuôi 3 ngày đầu bằng sữa  và 3.5 ngày sau bằng hỗn hợp phấn hoa và mật ong.
- Ấu trùng ong thợ cũng giống như  ấu trùng  ong đực 3 ngày đầu bằng sữa và 3 ngày sau bằng phấn hoa và mật.

2. Thùng nuôi ong và các khung cầu di động (thùng có thể chứa được 10 cầu ong)

- Hiện  nay để nuôi ong Ý người ta thường dùng kiểu thùng Langtros- Thùng có kích thước bên trong là 47cm x 43 cm x 25 cm
Có hai cửa sổ có thể đóng mở hai đầu để tiện cho việc di chuyển.Có lỗ to và sàn bay để ong ra vào.
Có nắp đậy để chống nắng mưa.Và chân (thường làm bằng sắt) để kê cao thùng ong chống địch hại như: kiến, cóc…
- Khung cầu có kích thước: xà trên là một cây 2 x 3 x 49 cm và một khung bên dưới có hai cây 1 x 3 x 23 cm, một cây 1 x 1 x 41 cm.- Bánh tổ: người ta thường dùng hai tấm sáp có kích thước 20 x 40 cm đã được dập  thành đáy của lỗ tổ ong. Gắn tấm nền sáu vào khung cầu bằng 3 đường dây ràng bằng thép không rỉ. Ong sẽ từ   đây xây thành bánh tổ ong.

II.KỸ THUẬT CHĂM SÓC

1. Thế nào là một đàn ong cơ bản?

Một đàn ong cơ bản là một đàn ong có đầy đủ thế hệ ong thợ và các thế hệ trứng và ấu trùng  ong. Số quân phải phủ kín xà cầu vào buổi sáng. Dựa trên tỷ lệ trứng và ấu trùng, nhộng ta có thể đánh giá được chất lượng đàn ong. Theo số ngày tuổi của trứng, ấu trùng và nhộng  của ong thợ thì tỷ lệ đó là: 1 phần trứng – 2 phần trùng - 4 phần nhộng. Đây là thế bền vững của một đàn ong. Nếu ta làm mất cân đối của một trong các tỉ lệ này thì đàng ong sẽ cố gắng sinh sản để trở lại thế cân bằng sinh học.

2. Làm thế nào để tăng cầu ong?

Một đàn ong muốn tăng thêm cầu thì phải hội đủ các yêu cầu sau:
- Sức sinh sản chúa con dư  thừa.- Nguồn thức ăn dồi dào (dư phấn và mật).
- Số lượng quân dư.

3. Làm thế nào để biết lúc nào tăng cầu được?

Muốn thế, ta phải biết cách bố trí các cầu trong thùng ong và nhiệt độ cầu cho ấu trùng phát triển.

• Nhiệt độ và ẩm độ.- Nhiệt độ: ong luôn luôn điều chỉnh để nhiệt độ trong tổ là 350 C.
- Ẩm độ: ẩm độ trong đàn cũng cần điều chỉnh ở 95%.

• Cách bố trí cầu ong: Mỗi người có cách bố trí riêng của mình nhưng theo chúng tôi thì cách bố trí sau là hợp lý nhất.- Số 1: Cầu  để chứa phấn hoa cầu nằm ở vị trí sát vách thùng phía cửa tổ.
- Số 2: Cầu trùng lớn từ 3 --> 6 ngày tuổi. Vì nhu cầu của cầu trùng này cần lượng thức ăn lớn nên nằm gần cầu chứa phấn rất tốt.- Số 3: Cầu trùng nhỏ từ 1 --> 3 ngày tuổi ở đây nhiệt độ tốt cho ấu trùng tuổi nhỏ.
- Số 4: Cầu trứng là trung tâm nơi có nhiệt độ và ẩm độ tốt nhất nên ong  chúa sẽ sinh sản vòng trứng lớn nhất.- Số 5: Cầu nhộng từ 19 --> 21 ngày tuổi tức cầu nhộng đang nở, ong chúa sẽ sinh sản ngay trên cầu này.
- Số 6, 7, 8 lần lượt là các cầu trùng ở các giai đoạn 15 --> 18 ngày, 12 --> 15 ngày, 9 --> 12 ngày.Nói tóm lại cầu trùng lớn thì gần cầu phấn, cầu trứng ở trung tâm, cầu nhộng non ở ngoài bìa.
Số 9: Nếu mùa khai thác thì sẽ là cầu mật, mùa nhân đàn là cầu gắn nền sáp.- Khi đàn ong xung mãn ong thợ xây cầu nền sáp và khi ong chúa  ra đẻ ở cầu này tức điều kiện đã đủ để tăng cầu  ta đưa cầu này vào vị trí cầu trứng.
- Thường thì đàn ong có 9 cầu như trên thì chúa rất ít khi đẻ ở cầu thứ  9, muốn đàn ong tăng cầu nhanh thì ta chỉ nên để thế 5 ->6 cầu (nhưng vẫn đảm bảo tỷ lệ 1 phần trứng, 2 phần trùng, 4 phần nhộng).

4. Làm thế nào để biết phấn và mật đủ hay thừa thiếu?

- Phấn: ta coi cầu phấn vào sáng sớm nếu còn nhiều là đủ ăn. Nếu không còn là thiếu. Nếu số  lăng để chứa phấn gần hết và ong chứa phấn lung tung ở cầu khác. Như vậy  là đã dư phấn, ta cần gạt phấn để dự trữ lúc thiếu. Nếu thiếu ta phải cho ăn bổ xung phấn hoa nhân tạo.- Mật: thường thì ở cầu ong thường có mật ở các ô lăng bên trên (khổ từ 3 --> 5 cm). Tất cả các cầu đều phải có phần (gọi là riềm) chứa mật này. Nếu thiếu, ta phải cho ăn bổ xung xirô đường cho đến khi có riềm mật này và sau đó quan sát nếu thấy ở hai góc bị ong  ăn  hụt bớt thì phải tăng lượng đường, còn nếu thấy các ô lăng phù lên thì giảm lượng đường đi.