Làm Sao Chuyển Giới Tính Cá Rô Phi?

Trong ao nuôi cá rô phi thì cá đực luôn nhanh lớn hơn cá cái do cá cái trong thời gian ấp trứng thường nhịn ăn. Nếu trong ao nuôi toàn cá đực thì toàn bộ năng lượng thức ăn cá đều dùng cho mục đích tăng trưởng, không dùng vào sinh sản nên cá lớn nhanh và đồng cỡ. Chính vì vậy mà khi nuôi cá rô phi thương phẩm, người nuôi thường thích nuôi cá đực hơn.

Để có nhiều cá đực đáp ứng cho nhu cầu phát triển chăn nuôi, nhiều nước trên thế giới đã nghiên cứu dùng một loại hormon trộn vài thức của cá, cho cá rô phi bột ăn (cá mới nở 3-4) ngàyhoặc dùng phương pháp tắm cho cá rô phi trong hormon để chuyển giới tính của cá rô phi.

Ở châu Á, Thái Lan là nước có nhiều kinh nghiệm về công nghệ chuyển giới tính cá rô phi từ những năm 1990-1994. Ở nước ta ngay từ năm 1994, các Viện Nghiên cứu nuôi trồng thủy sản đã tiếp nhận công nghệ chuyển đổi giới tính cá rô phi từ Viện Công nghệ châu Á (AIT). Đến năm 1995 đã sản xuất thành công.

Các loại hormon để chuyển giới tình cá rô phi là: MT (17 methyl estestosteron) và ET (17 ethynyltestosteron). Hiện nay, được dùng phổ biến là loại MT và các bước của công nghệ chuyển đổi giới tính cá rô phi như sau:

Phối trộn hormon vào thức ăn của cá:

Lấy 60mg MT hoặc ET hòa vào 0,7 lít rượu ethanol 95% đun dung dịch này trộn với 10g vitamin C vào kg bột cá (trước khi đun dung dịch này nên phơi trước cho bay hết mùi rượu).

Cho cá rô phi đẻ, thu trứng, cá bột đem đi ấp.

- Chọn cá rô phi bố mẹ có khối lượng từ 150-300g/con thả vào giai (có lưới không lọt) hoặc vào bể với mật độ 5-6 con/m vuông, tỷ lệ cá đực cá cái là 1: 1. Sau khi thả từ 5-7 ngày kiểm tra miệng cá cái để thu trứng và chu kỳ thu trứng là 7 ngày một lần.

- Đem trứng ấp ở bình với nhật độ 90.000 trứng/lít, ấp riêng từng pha I, II, III, IV, lưu tốc nước trung bình là 4 lít/phút.

Đem trứng sắp nở (từ pha IV) sang ấp ở khay, mật độ 10.000 trứng/lít, lưu tốc nước 2 lít/nuớc ấp cho đến khi trứng nở thành cá bột và cá bột tiêu hết noãn hoàng.

Xử lý cá bột trong giai bằng cách cho cá bột ăn thức ăn có chứa hormon.

- Mật độ cá bột trong giai là 15 con/m vuông, thời gian xử lý trong giai là 21 ngày.

- Lượng thức ăn cho cá bột tính theo phần trăm khối lượng cá và tùy theo cỡ cá, mức độ sử dụng thức ăn của cá, có thể dựa vào tỷ lệ sau:

Tuần đầu tiên: 25%

Tuần thứ 2:20%

Tuần thứ 3: 15%

Tuần thứ 4: 10%

Sau 21 ngày đem cá bột ra ương ở ao thành cá hương. Cũng có thể ương cá hương ở trong giai chứa.

Hiện nay việc chuyển giới tính cho cá phi chủ yếu áp dụng cho loài cá rô phi vằn Oreochroxeis niloticus. Công nghệ sản xuất giống cá phi đơn tính đực trong giai chứa đã được triển khai rộng rãi ở các cơ sở sản xuất giống cá các tỉnh. Tuy nhiên công nghệ nàu chỉ đảm bảo đạt tỷ lệ khoảng 95%, vì thế vẫn còn hiện tượng lẫn cá cái đẻ trứng. Bởi vì để có lượng cá bột đồng đều về kích cỡ và giai đoạn phát triển, trước khi đưa vào xử lý hormon là rất khó, bởi khi thu trứng phải phân chia chính xác chúng thành từng nhóm tương ứng với 4 pha phát triển khác nhau theo màu sắc để có biện pháp xử lý riêng. Mặt khác phần lớn cá bột đã hấp thu hormon chuyển giới tính ăn. Song do tính ăn, tính cạnh tranh, bệnh tật và các yếu tố khác về môi trường cũng như về di truyền cũng có thể ngăn trở việc hấp thụ thức ăn đã xử lý hormon. Chính vì vậy mà khó có thể đạt tỷ lệ cá đực 100%.

Ngoài phương pháp chuyển giới tính cá rô phi bằng trộn hormon vào thức ăn, còn phương pháp ngăn tấm co cá rô phi bột trong hormon.

Cách làm: Chọn cá rô phi bột ở tuổi 17 ngày sau khi nở ngâm trong dung dịch hormon MT nồng đô 3ppm trong thời gian từ 3-4 ngày. Phương pháp này thường đạt tỷ lệ đực từ 80-85% và tỷ lệ sống sau khi xử lý từ 70-80%, vì vậy phương pháp này ít được sử dụng.

Theo các chuyên gia theo dõi về nuôi cá rô phi còn sót lại không đạt tính đực cho thấy: Một số ít trong số này sẽ bị vô sinh, số còn lại vẫn có khả năng đẻ trứng bình thường ở nhiệt độ 25 độ C, tuy nhiên số lượng cá này không đáng kể so với cá đực.Trong ao nuôi cá rô phi thì cá đực luôn nhanh lớn hơn cá cái do cá cái trong thời gian ấp trứng thường nhịn ăn. Nếu trong ao nuôi toàn cá đực thì toàn bộ năng lượng thức ăn cá đều dùng cho mục đích tăng trưởng, không dùng vào sinh sản nên cá lớn nhanh và đồng cỡ. Chính vì vậy mà khi nuôi cá rô phi thương phẩm, người nuôi thường thích nuôi cá đực hơn.

Để có nhiều cá đực đáp ứng cho nhu cầu phát triển chăn nuôi, nhiều nước trên thế giới đã nghiên cứu dùng một loại hormon trộn vài thức của cá, cho cá rô phi bột ăn (cá mới nở 3-4) ngàyhoặc dùng phương pháp tắm cho cá rô phi trong hormon để chuyển giới tính của cá rô phi.

Ở châu Á, Thái Lan là nước có nhiều kinh nghiệm về công nghệ chuyển giới tính cá rô phi từ những năm 1990-1994. Ở nước ta ngay từ năm 1994, các Viện Nghiên cứu nuôi trồng thủy sản đã tiếp nhận công nghệ chuyển đổi giới tính cá rô phi từ Viện Công nghệ châu Á (AIT). Đến năm 1995 đã sản xuất thành công.

Các loại hormon để chuyển giới tình cá rô phi là: MT (17 methyl estestosteron) và ET (17 ethynyltestosteron). Hiện nay, được dùng phổ biến là loại MT và các bước của công nghệ chuyển đổi giới tính cá rô phi như sau:

Phối trộn hormon vào thức ăn của cá:

Lấy 60mg MT hoặc ET hòa vào 0,7 lít rượu ethanol 95% đun dung dịch này trộn với 10g vitamin C vào kg bột cá (trước khi đun dung dịch này nên phơi trước cho bay hết mùi rượu).

Cho cá rô phi đẻ, thu trứng, cá bột đem đi ấp.

- Chọn cá rô phi bố mẹ có khối lượng từ 150-300g/con thả vào giai (có lưới không lọt) hoặc vào bể với mật độ 5-6 con/m vuông, tỷ lệ cá đực cá cái là 1: 1. Sau khi thả từ 5-7 ngày kiểm tra miệng cá cái để thu trứng và chu kỳ thu trứng là 7 ngày một lần.

- Đem trứng ấp ở bình với nhật độ 90.000 trứng/lít, ấp riêng từng pha I, II, III, IV, lưu tốc nước trung bình là 4 lít/phút.

Đem trứng sắp nở (từ pha IV) sang ấp ở khay, mật độ 10.000 trứng/lít, lưu tốc nước 2 lít/nuớc ấp cho đến khi trứng nở thành cá bột và cá bột tiêu hết noãn hoàng.

Xử lý cá bột trong giai bằng cách cho cá bột ăn thức ăn có chứa hormon.

- Mật độ cá bột trong giai là 15 con/m vuông, thời gian xử lý trong giai là 21 ngày.

- Lượng thức ăn cho cá bột tính theo phần trăm khối lượng cá và tùy theo cỡ cá, mức độ sử dụng thức ăn của cá, có thể dựa vào tỷ lệ sau:

Tuần đầu tiên: 25%

Tuần thứ 2:20%

Tuần thứ 3: 15%

Tuần thứ 4: 10%

Sau 21 ngày đem cá bột ra ương ở ao thành cá hương. Cũng có thể ương cá hương ở trong giai chứa.

Hiện nay việc chuyển giới tính cho cá phi chủ yếu áp dụng cho loài cá rô phi vằn Oreochroxeis niloticus. Công nghệ sản xuất giống cá phi đơn tính đực trong giai chứa đã được triển khai rộng rãi ở các cơ sở sản xuất giống cá các tỉnh. Tuy nhiên công nghệ nàu chỉ đảm bảo đạt tỷ lệ khoảng 95%, vì thế vẫn còn hiện tượng lẫn cá cái đẻ trứng. Bởi vì để có lượng cá bột đồng đều về kích cỡ và giai đoạn phát triển, trước khi đưa vào xử lý hormon là rất khó, bởi khi thu trứng phải phân chia chính xác chúng thành từng nhóm tương ứng với 4 pha phát triển khác nhau theo màu sắc để có biện pháp xử lý riêng. Mặt khác phần lớn cá bột đã hấp thu hormon chuyển giới tính ăn. Song do tính ăn, tính cạnh tranh, bệnh tật và các yếu tố khác về môi trường cũng như về di truyền cũng có thể ngăn trở việc hấp thụ thức ăn đã xử lý hormon. Chính vì vậy mà khó có thể đạt tỷ lệ cá đực 100%.

Ngoài phương pháp chuyển giới tính cá rô phi bằng trộn hormon vào thức ăn, còn phương pháp ngăn tấm co cá rô phi bột trong hormon.

Cách làm: Chọn cá rô phi bột ở tuổi 17 ngày sau khi nở ngâm trong dung dịch hormon MT nồng đô 3ppm trong thời gian từ 3-4 ngày. Phương pháp này thường đạt tỷ lệ đực từ 80-85% và tỷ lệ sống sau khi xử lý từ 70-80%, vì vậy phương pháp này ít được sử dụng.

Theo các chuyên gia theo dõi về nuôi cá rô phi còn sót lại không đạt tính đực cho thấy: Một số ít trong số này sẽ bị vô sinh, số còn lại vẫn có khả năng đẻ trứng bình thường ở nhiệt độ 25 độ C, tuy nhiên số lượng cá này không đáng kể so với cá đực.